ျမတ္မ်ိဳးလတ္
+++++++
ႏုိင္ငံ့တတိယမ႑ဳိင္ျဖစ္သည့္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္သည္ ယိမ္းယုိင္ေနေၾကာင္း၊ ၿပိဳလဲေနေၾကာင္း ေျပာဆုိေ၀ဖန္သံေတြက ညံစီေနသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ လက္ရွိတရားစီရင္ေရးအေျခအေနကုိ အေကာင္း ျမင္သူ၊ ေထာက္ခံသူက အင္မတန္နည္းလြန္းေနသည္။ လူမႈကြန္ရက္စာမ်က္ႏွာတြင္ တရားစီရင္ေရး အေၾကာင္း ေ၀ဖန္ေထာက္ျပသူမ်ားအတြက္ လက္ခုပ္သံမ်ားက မ်ားျပားလွၿပီး တရားစီရင္ေရးအေၾကာင္း အေကာင္းဘက္က သုံးသပ္ေ၀ဖန္သူမ်ားအေပၚ ဆဲဆုိေထာမနာျပဳသူမ်ားကလည္း မ်ားျပားလွသည္။
တရားစီရင္ေရးသည္ ႏုိင္ငံ့ခက္မသုံးျဖာ အာဏာ(၃)ရပ္အနက္ သီးျခားလြပ္လပ္စြာ ရပ္တည္ရ ေသာ အာဏာတစ္ရပ္ရရွိထားသည့္ တတိယမ႑ဳိင္ပင္ ျဖစ္သည္။ တရားစီရင္ေရးသည္ အျခား မ႑ိဳင္မ်ားၾကား တရားစီရင္ေရးအာဏာျဖင့္ အျပန္အလွန္ထိန္းေက်ာင္းျခင္းကုိ ေဆာင္ရြက္ရသလုိ တရား ဥပေဒစုိးမုိးေရးအတြက္ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ားကုိ အတည္ျပဳက်င့္သုံးေဆာင္ရြက္ရသည့္ မ႑ဳိင္လည္း ျဖစ္ေပ သည္။
ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံတြင္ တရားစီရင္ေရးမ႑ဳိင္ တည့္မတ္ခုိင္မာေရးသည္ လြန္စြာအေရးႀကီး သည္။ တရားရုံးမ်ားသည္ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ားအရ မွန္ကန္မႈ၊ တရားမွ်တမႈကုိ ေဖာ္ထုတ္ၿပီး ႏုိင္ငံသားမ်ား၏ အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားကုိ အကာအကြယ္ျပဳရန္ တာ၀န္ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားရုံးမ်ားတြင္ တရား စီရင္ေရးအာဏာ အသီးသီးအပ္ႏွံ၍ တာ၀န္ေပးအပ္ထားေသာ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ျပ႒ာန္းဥပေဒ မ်ားအရ မွန္ကန္မႈ၊ တရားမွ်တမႈကုိ ေဖာ္ထုတ္ရန္၊ ႏုိင္ငံသားမ်ား၏ အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားကုိ ကာကြယ္ ေပးရန္ အဓိက တာ၀န္ရွိေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။
ႏုိင္ငံသားမ်ား၏ အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားသည္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ၌ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထား သည္။ ထုိအေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားကုိ ႏုိင္ငံသားတုိင္းအေပၚ ညီတူညီမွ် ကာကြယ္ေပးရန္ လုိအပ္သည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ ယင္းတာ၀န္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္ရန္ ႏုိင္ငံေတာ္က ယုံၾကည္စြာျဖင့္ အာဏာ အပ္ႏွင္းခံထားရသူျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႕ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံႀကီးမ်ားတြင္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ ၎၏စီရင္ ခ်က္၌ ဥပေဒတစ္ရပ္သည္ တရားမွ်တမႈမရွိေၾကာင္း၊ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္ႏွင့္ ညီညြတ္မႈ မရွိေၾကာင္းကုိပင္ မီးေမာင္းထုိး ေထာက္ျပခြင့္ရွိသည္။ ထည့္သြင္းေရးသား ေ၀ဖန္သုံးသပ္ခြင့္ ရွိသည္။
ႏုိင္ငံ့တတိယမ႑ဳိင္ျဖစ္သည့္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ တည့္မတ္ခုိင္မာေရးတြင္ တရားစီရင္ေရး အာဏာကုိ ယုံမွတ္အပ္ႏွင္းျခင္းခံရသည့္ တရားသူႀကီးမ်ားအားလုံးတြင္ အဓိကတာ၀န္ရွိေၾကာင္း အထက္ တြင္ ဆုိခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ တရားစီရင္ေရးလုပ္ငန္းတြင္ ဆက္စပ္ေဆာင္ရြက္ၾကရသည့္ အျခားအက်ိဳး သက္ ဆုိင္သူမ်ားတြင္လည္း အသီးသီးတာ၀န္ရွိသည္မွာ မွန္ပါသည္။
သုိ႔ရာတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ အမႈ စီရင္ၾကားနာရာ တရားခြင္တစ္ခုကုိ ႀကီးၾကပ္ရသူ၊ ဦးေဆာင္ရသူျဖစ္ၿပီး အျခားဆက္စပ္ပါ၀င္ ေနသူမ်ား အေပၚ မည္သုိ႔ဦးေဆာင္ရမည္၊ မည္ကဲ့သုိ႔ႀကီးၾကပ္ေဆာင္ရြက္ရမည္ စသည္တုိ႔ကုိ ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒႏွင့္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားျဖင့္ သတ္မွတ္ေပးထားၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္း၏ တည့္ မတ္ခုိင္မာမႈသည္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္တစ္ခုလုံး တည့္မတ္ခုိင္မာေရးႏွင့္ တုိက္ရုိက္အခ်ိဳးက်သည္ဟု ဆုိခ်င္ပါသည္။
တရားစီရင္ေရးမ႑ဳိင္ တည့္မတ္ခုိင္မာေရးအတြက္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အာဏာတစ္ရပ္ျဖစ္သည့္ တရား စီရင္ေရးအာဏာကုိ အပ္ႏွင္းထားျခင္းခံရသူ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္း တည့္မတ္ခုိင္မာမႈရွိရန္ လြန္စြာ အေရးႀကီးပါသည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္း တည့္မတ္ခုိင္မာႏုိင္ပါမွ တရားစီရင္ေရးမ႑ဳိင္ႀကီးတစ္ခုလုံး တည့္မတ္ ခုိင္မာလာႏုိင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္း တည့္မတ္ခုိင္မာမႈရွိမရွိ တုိင္းတာရမည့္ အဓိက ေပတံႀကီးႏွစ္ေခ်ာင္းသာ ရွိပါသည္။ အဆုိပါေပတံႀကီးႏွစ္ေခ်ာင္းမွာ တရားသူႀကီးတစ္ဦး၏ အျပဳ အမူ၊ အေျပာအဆုိ၊ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား၊ ၾကားနာစီရင္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားသည္ (၁) ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒ၊ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား၊ လုိက္နာက်င့္ႀကံရမည့္ က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ ညီမညီႏွင့္ (၂) အဂတိတရား မ်ားႏွင့္ ကင္းလြတ္ျခင္းရွိမရွိ တုိ႔ပင္ျဖစ္ေပသည္။
ပထမေပတံသည္ ျပ႒ာန္းဥပေဒ၊ က်င့္ထုံးဥပေဒ၊ လက္စြဲမ်ား၊ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား၊ လမ္းညႊန္ ခ်က္မ်ား၊ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား၊ က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ ညီမညီပင္ ျဖစ္သည္။ ထုိသုိ႔ညီညြတ္ေစရန္မွာ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ အဆုိပါသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကုိ ေက်ေက်ညက္ညက္ သိရွိနားလည္ရန္ လုိအပ္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားသူႀကီးတစ္ေယာက္သည့္ အၿမဲဖတ္မွတ္ေလ့လာ သင္ယူေနရန္လုိအပ္ သည္။ တရားရုံးမ်ားတြင္ က်င့္သုံးေဆာင္ရြက္ေနမႈမ်ား၊ ဆရာ့ဆရာမ်ား၏ လမ္းညႊန္မႈမ်ားေလာက္ကုိသာ အားကုိးလုိ႔မရ။ မူရင္းျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကုိ လက္ကုိင္ထားရန္ လုိအပ္သည္။ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ားကုိ ဖြင့္ဆုိ ရွင္းလင္းေရးသားထားသည့္ စာအုပ္မ်ားကုိလည္း လက္ကုိင္ထားသင့္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားသူႀကီး တစ္ဦးသည္ စာအုပ္ႀကီးသမား တစ္ဦးျဖစ္ရန္ အေရးႀကီးသည္။
ပထမေပတံအတြက္ ေနာက္ထပ္လုိအပ္ခ်က္တစ္ရပ္မွာ ဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကုိ က်င့္သုံးေဆာင္ ရြက္ျခင္းဆုိင္ရာ အႏုပညာကုိ နားလည္တတ္ေျမာက္ရန္ လုိအပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ အထက္တြင္ဆုိခဲ့သည့္ ျပ႒ာန္းဥပေဒ၊ က်င့္ထုံးဥပေဒ၊ လက္စြဲမ်ား၊ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား၊ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား၊ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား၊ က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားကုိ ဖတ္ရႈမည္ဆုိလွ်င္ နားလည္ႏုိင္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အသက္၀င္ေအာင္ က်င့္သုံး အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏုိင္ေရးမွာမူကား အႏုပညာတစ္ရပ္ပင္ျဖစ္သည္။ ပုိ၍ခက္ခဲသည္။ တရားသူႀကီး တစ္ဦးသည္ စာျဖင့္ေရးသားျပ႒ာန္းခ်က္(The Letter of the Law)ကုိ ေက်ေက်ညက္ညက္ ဖတ္ရႈ ေလ့လာမွတ္သားရန္ လုိအပ္သလုိ ဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား၏ ရည္ရြယ္ခ်က္၊ အႏွစ္သာရ (The Spirit of the Law)ေရာက္ေအာင္ က်င့္သုံးေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ရန္လည္း လြန္စြာအေရးႀကီးပါသည္။ ထုိသုိ႔က်င့္သုံး ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ရန္အတြက္ လူသားဆန္မႈ၊ သဘာ၀တရားမွ်တမႈကုိ ျမတ္ႏုိးတန္ဖုိးထားတတ္မႈ၊ လူကုိလူလုိ ျမင္တတ္၊ေတြးတတ္၊ စဥ္းစားတတ္သည့္ အေလ့အထသဘာ၀၊ အရာရာကုိ ဥာဏ္ပညာျဖင့္ ဆင္ျခင္သုံး သပ္ေဆာင္ရြက္တတ္မႈ၊ စိတ္ခံစားမႈႏွင့္ မိမိ၏အတၱေနာမတိကုိ ထိန္းသိမ္းတုံ႔ျပန္တတ္မႈ စသည့္ အရည္အ ေသြးမ်ားလည္း ျပည့္စုံရန္ လုိအပ္မည္ ျဖစ္သည္။
သည့္အတြက္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ အၿမဲဖတ္မွတ္ေလ့လာေနရန္ လုိအပ္သည္။ မ်က္စိဖြင့္ နားစြင့္၍ ေခတ္၏ေတာင္းဆုိမႈ၊ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏အေရြ႕ကုိလည္း မ်က္ျခည္မျပတ္ သိရွိေနရန္ လုိအပ္ သည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးကုိ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ား၊ ေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာမ်ား ဖတ္ရႈႏုိင္ရန္ အခြင့္အေရး ႏွင့္ အခ်ိန္ေပးရန္ လုိအပ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ စာရင္းဇယားမ်ား၊ ကိန္း ဂဏန္းမ်ား၊ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားျဖင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ေနမည္၊ လူမႈေရးကိစၥရပ္မ်ား၊ ဗာဟီရကိစၥရပ္မ်ားျဖင့္ သာ အခ်ိန္ကုန္ေနမည္၊ မႏုိင္၀န္မ်ား ထမ္းရြက္ေနရမည္ဆုိလွ်င္ ျပ႒ာန္းဥပေဒမ်ား၏ အႏွစ္သာရ(The Spirit of the Law) ေရာက္ေအာင္ က်င့္သုံးေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ရန္ ခက္ခဲေပလိမ့္မည္။ အလားတူပင္ တရား သူႀကီးတစ္ဦးသည္ သာမန္၀န္ထမ္းတစ္ဦး ေဆာင္ရြက္ႏုိင္သည့္ ရုံးလုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားႏွင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ ၀န္ပိေနမည္ ဆုိလွ်င္လည္း ဥပေဒကုိ က်င့္သုံးေဖာ္ေဆာင္ရာ၌ စာျဖင့္ေရးသားျပ႒ာန္းခ်က္ (The Letter of the Law) မွ်ေလာက္ျဖင့္သာ ခရီးဆုံးေနေပလိမ့္မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားသူႀကီးတုိင္းက ျပ႒ာန္း ဥပေဒမ်ား၏ အႏွစ္သာရ(The Spirit of the Law) ေရာက္ေအာင္ က်င့္သုံးေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ရန္ ပံ့ပုိးေပး သည့္ ၀န္းက်င္တစ္ရပ္ ရွိေနရန္လည္း အေရးႀကီးပါသည္။
ဒုတိယေပတံမွာ အဂတိတရားကင္းစင္ေရးပင္ ျဖစ္သည္။ အဂတိတရားဟုဆုိရာ၌ တရားရုံး မ်ားတြင္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူကင္းရွင္းေရးသည္ ပထမဦးစားေပး ေဆာင္ရြက္ရမည့္ကိစၥျဖစ္သည္။ ထုိ အခ်က္သည္ အဂတိတရား(၄)ပါးအနက္ ေဖါက္ဖ်က္မႈအမ်ားဆုံး အေၾကာင္းအရာျဖစ္သည္။ တရားသူ ႀကီးမ်ား လာဘ္စားလွ်င္ တုိင္တန္းႏုိင္၊ အေရးယူႏုိင္သည့္ ဥပေဒယႏၱယား ရွိၿပီးျဖစ္သည္။ ထိေရာက္ေသာ အေရးယူမႈမ်ားက လာဘ္ေပးလာဘ္ယူကိစၥအတြက္ အဟန္႔အတား ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ သုိ႔ရာတြင္ လုံး၀ ေပ်ာက္သြားမည္ဆုိသည္ကား မေသခ်ာလွ။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ ေငြေၾကးအတြက္ အလုပ္မလုပ္ဘဲ ႏုိင္ငံႏွင့္ ႏုိင္ငံသားမ်ားအတြက္အလုပ္လုပ္ေစရန္ ၎၏အေျခခံလုိအပ္ခ်က္မ်ားကုိ ႏုိင္ငံေတာ္က အာမခံ ေပးထားရန္ လုိအပ္သည္။ ဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္ေသာႏုိင္ငံမ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားကုိ လစာေကာင္းေကာင္း ေပးထားသည္။ အျခား၀န္ထမ္းမ်ားႏွင့္မတူ၊ လုပ္ငန္းသဘာ၀အရ လုိအပ္သည့္စရိတ္မ်ား ခြင့္ျပဳေပးထား သည္။ မိမိကုိယ္တုိင္ႏွင့္ မိသားစု၏က်န္းမာေရးအတြက္ က်န္းမာေရးအာမခံရွိသည္။ ေနေရးထုိင္ေရး အတြက္ ထုိက္တန္သည့္ အစုိးရအိမ္ရာ ဖန္တီးေပးသည္။ သားသမီးမ်ား၏ ပညာေရးအတြက္ ဘြဲ႔ရသည္ အထိ အစုိးရကတာ၀န္ယူေပးသည္။ ေျပာင္းေရႊ႕တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရသည့္အခါ ေျပာင္းေရႊ႕စရိတ္ကုိ လုံ ေလာက္ေအာင္ ခြင့္ျပဳသည္။ အစုိးရက လုံေလာက္ေအာင္ေပးထားလည္း လာဘ္စားခ်င္သူက စားတာပါ ပဲ ဟူ၍ ေမးခြန္းထုတ္သူေတြ ေတြ႔ဖူးသည္။ အစုိးရက လုံေလာက္ေအာင္ေပးထားပါလွ်က္ လာဘ္စားလွ်င္ ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူသည့္ ဥပေဒယႏၱယားျဖင့္ ထိန္းေက်ာင္းရမည္ ျဖစ္သည္။
အဂတိတရား(၄)ပါးသည္ တံစုိးလက္ေဆာင္ေပးျခင္း တည္းဟူသည့္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူကိစၥ ထက္ မ်ားစြာက်ယ္ျပန္႔သည္။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ ျပ႒ာန္းထားသည့္ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ အေျခခံမူျဖစ္သည့္ “လြတ္လပ္စြာ တရားစီရင္ျခင္း” သည္ အဂတိတရား(၄)ပါးကင္းစင္သည့္ တရားစီရင္ မႈကုိ ဆုိလုိျခင္း ျဖစ္သည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးက ေၾကာက္ရြံ႕မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ လူခ်င္းခင္မင္ရင္းႏွီးမႈ၊ တစ္စုံတစ္ရာ ဆက္စပ္ပတ္သက္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ အမွန္ကုိ အမွား၊ အမွားကုိအမွန္ စီရင္ရျခင္းသည္လည္း လြတ္လပ္သည့္ တရားစီရင္ျခင္း မဟုတ္ေပ။ အလြန္အေရးႀကီးသည့္ အဂတိတရား(၁)ပါးမွာ ေမာဟဂတိ ျဖစ္သည္။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ အခ်က္အလက္သုံးသပ္ရာတြင္ ကၽြမ္းက်င္လိမၼာရန္လုိသည္။ ထုိ႔ျပင္ ဥပေဒျပႆနာမ်ားကုိ ေျဖရွင္းရာတြင္လည္း က်ိဳးေၾကာင္းခုိင္လုံစြာ ေျဖရွင္းဆုံးျဖတ္ႏုိင္ရန္ လုိသည္။ သည့္အတြက္ အမွန္ႏွင့္အမွား၊ ဓမၼႏွင့္ အဓမၼ၊ တရားႏွင့္ မတရားကုိ ဆင္ျခင္ခြဲျခား သုံးသပ္ႏုိင္သည့္ အေလ့အလာ ဗဟုသုတလုိသည္။ ဥာဏ္ပညာ ဆင္ျခင္တုံတရား လုိသည္။ သုိ႔မွသာ ေမာဟကင္းေသာ တရားစီရင္ျခင္းကုိ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ေပလိမ့္မည္။
တရားစီရင္ေရး တည့္မတ္ခုိင္မာေရးအတြက္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္း တည့္မတ္ခုိင္မာရန္ တုိင္း တာရမည့္ ေပတံ(၂)ေခ်ာင္းကုိ အထက္တြင္ တင္ျပခဲ့ပါသည္။ အျခားေသာလုိအပ္ခ်က္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးခ်င္း မိမိကုိယ္မိမိ ျပန္လည္သုံးသပ္တုိင္းတာရန္ လုိအပ္သည့္ အခ်က္မ်ားကုိ မီးေမာင္းထုိး တင္ျပလုိက္ရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ျမတ္မ်ိဳးလတ္
(၂၃-၂-၂၀၁၉ ရက္ေန႔ထုတ္ စံေတာ္ခ်ိန္ေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာ).
Unicode
မြတ်မျိုးလတ်
+++++++
နိုင်ငံ့တတိယမဏ္ဍိုင်ဖြစ်သည့် တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်သည် ယိမ်းယိုင်နေကြောင်း၊ ပြိုလဲနေကြောင်း ပြောဆိုဝေဖန်သံတွေက ညံစီနေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိတရားစီရင်ရေးအခြေအနေကို အကောင်း မြင်သူ၊ ထောက်ခံသူက အင်မတန်နည်းလွန်းနေသည်။ လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာတွင် တရားစီရင်ရေး အကြောင်း ဝေဖန်ထောက်ပြသူများအတွက် လက်ခုပ်သံများက များပြားလှပြီး တရားစီရင်ရေးအကြောင်း အကောင်းဘက်က သုံးသပ်ဝေဖန်သူများအပေါ် ဆဲဆိုထောမနာပြုသူများကလည်း များပြားလှသည်။
တရားစီရင်ရေးသည် နိုင်ငံ့ခက်မသုံးဖြာ အာဏာ(၃)ရပ်အနက် သီးခြားလွပ်လပ်စွာ ရပ်တည်ရ သော အာဏာတစ်ရပ်ရရှိထားသည့် တတိယမဏ္ဍိုင်ပင် ဖြစ်သည်။ တရားစီရင်ရေးသည် အခြား မဏ္ဍိုင်များကြား တရားစီရင်ရေးအာဏာဖြင့် အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းခြင်းကို ဆောင်ရွက်ရသလို တရား ဥပဒေစိုးမိုးရေးအတွက် ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများကို အတည်ပြုကျင့်သုံးဆောင်ရွက်ရသည့် မဏ္ဍိုင်လည်း ဖြစ်ပေ သည်။
ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင် တည့်မတ်ခိုင်မာရေးသည် လွန်စွာအရေးကြီး သည်။ တရားရုံးများသည် ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများအရ မှန်ကန်မှု၊ တရားမျှတမှုကို ဖော်ထုတ်ပြီး နိုင်ငံသားများ၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများကို အကာအကွယ်ပြုရန် တာဝန်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် တရားရုံးများတွင် တရား စီရင်ရေးအာဏာ အသီးသီးအပ်နှံ၍ တာဝန်ပေးအပ်ထားသော တရားသူကြီးများသည် ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေ များအရ မှန်ကန်မှု၊ တရားမျှတမှုကို ဖော်ထုတ်ရန်၊ နိုင်ငံသားများ၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများကို ကာကွယ် ပေးရန် အဓိက တာဝန်ရှိကြောင်း ထင်ရှားသည်။
နိုင်ငံသားများ၏ အခြေခံအခွင့်အရေးများသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၌ သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထား သည်။ ထိုအခြေခံအခွင့်အရေးများကို နိုင်ငံသားတိုင်းအပေါ် ညီတူညီမျှ ကာကွယ်ပေးရန် လိုအပ်သည်။ တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် ယင်းတာဝန်များကို ဆောင်ရွက်ရန် နိုင်ငံတော်က ယုံကြည်စွာဖြင့် အာဏာ အပ်နှင်းခံထားရသူဖြစ်သည်။ အချို့ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံကြီးများတွင် တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် ၎င်း၏စီရင် ချက်၌ ဥပဒေတစ်ရပ်သည် တရားမျှတမှုမရှိကြောင်း၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်နှင့် ညီညွတ်မှု မရှိကြောင်းကိုပင် မီးမောင်းထိုး ထောက်ပြခွင့်ရှိသည်။ ထည့်သွင်းရေးသား ဝေဖန်သုံးသပ်ခွင့် ရှိသည်။
နိုင်ငံ့တတိယမဏ္ဍိုင်ဖြစ်သည့် တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင် တည့်မတ်ခိုင်မာရေးတွင် တရားစီရင်ရေး အာဏာကို ယုံမှတ်အပ်နှင်းခြင်းခံရသည့် တရားသူကြီးများအားလုံးတွင် အဓိကတာဝန်ရှိကြောင်း အထက် တွင် ဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ တရားစီရင်ရေးလုပ်ငန်းတွင် ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်ကြရသည့် အခြားအကျိုး သက် ဆိုင်သူများတွင်လည်း အသီးသီးတာဝန်ရှိသည်မှာ မှန်ပါသည်။
သို့ရာတွင် တရားသူကြီးများသည် အမှု စီရင်ကြားနာရာ တရားခွင်တစ်ခုကို ကြီးကြပ်ရသူ၊ ဦးဆောင်ရသူဖြစ်ပြီး အခြားဆက်စပ်ပါဝင် နေသူများ အပေါ် မည်သို့ဦးဆောင်ရမည်၊ မည်ကဲ့သို့ကြီးကြပ်ဆောင်ရွက်ရမည် စသည်တို့ကို ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများဖြင့် သတ်မှတ်ပေးထားပြီး ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် တရားသူကြီးတစ်ဦးချင်း၏ တည့် မတ်ခိုင်မာမှုသည် တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်တစ်ခုလုံး တည့်မတ်ခိုင်မာရေးနှင့် တိုက်ရိုက်အချိုးကျသည်ဟု ဆိုချင်ပါသည်။
တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင် တည့်မတ်ခိုင်မာရေးအတွက် နိုင်ငံတော်၏ အာဏာတစ်ရပ်ဖြစ်သည့် တရား စီရင်ရေးအာဏာကို အပ်နှင်းထားခြင်းခံရသူ တရားသူကြီးတစ်ဦးချင်း တည့်မတ်ခိုင်မာမှုရှိရန် လွန်စွာ အရေးကြီးပါသည်။ တရားသူကြီးတစ်ဦးချင်း တည့်မတ်ခိုင်မာနိုင်ပါမှ တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်ကြီးတစ်ခုလုံး တည့်မတ် ခိုင်မာလာနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ တရားသူကြီးတစ်ဦးချင်း တည့်မတ်ခိုင်မာမှုရှိမရှိ တိုင်းတာရမည့် အဓိက ပေတံကြီးနှစ်ချောင်းသာ ရှိပါသည်။ အဆိုပါပေတံကြီးနှစ်ချောင်းမှာ တရားသူကြီးတစ်ဦး၏ အပြု အမူ၊ အပြောအဆို၊ ဆောင်ရွက်ချက်များ၊ ကြားနာစီရင် ဆုံးဖြတ်ချက်များသည် (၁) ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ၊ လိုက်နာကျင့်ကြံရမည့် ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများနှင့် ညီမညီနှင့် (၂) အဂတိတရား များနှင့် ကင်းလွတ်ခြင်းရှိမရှိ တို့ပင်ဖြစ်ပေသည်။
ပထမပေတံသည် ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေ၊ ကျင့်ထုံးဥပဒေ၊ လက်စွဲများ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ၊ လမ်းညွှန် ချက်များ၊ ညွှန်ကြားချက်များ၊ ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများနှင့် ညီမညီပင် ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ညီညွတ်စေရန်မှာ တရားသူကြီးများသည် အဆိုပါသတ်မှတ်ချက်များကို ကျေကျေညက်ညက် သိရှိနားလည်ရန် လိုအပ်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် တရားသူကြီးတစ်ယောက်သည့် အမြဲဖတ်မှတ်လေ့လာ သင်ယူနေရန်လိုအပ် သည်။ တရားရုံးများတွင် ကျင့်သုံးဆောင်ရွက်နေမှုများ၊ ဆရာ့ဆရာများ၏ လမ်းညွှန်မှုများလောက်ကိုသာ အားကိုးလို့မရ။ မူရင်းပြဋ္ဌာန်းချက်များကို လက်ကိုင်ထားရန် လိုအပ်သည်။ ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများကို ဖွင့်ဆို ရှင်းလင်းရေးသားထားသည့် စာအုပ်များကိုလည်း လက်ကိုင်ထားသင့်သည်။ ထို့ကြောင့် တရားသူကြီး တစ်ဦးသည် စာအုပ်ကြီးသမား တစ်ဦးဖြစ်ရန် အရေးကြီးသည်။
ပထမပေတံအတွက် နောက်ထပ်လိုအပ်ချက်တစ်ရပ်မှာ ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်များကို ကျင့်သုံးဆောင် ရွက်ခြင်းဆိုင်ရာ အနုပညာကို နားလည်တတ်မြောက်ရန် လိုအပ်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ အထက်တွင်ဆိုခဲ့သည့် ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေ၊ ကျင့်ထုံးဥပဒေ၊ လက်စွဲများ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ၊ လမ်းညွှန်ချက်များ၊ ညွှန်ကြားချက်များ၊ ကျင့်ဝတ်စည်းကမ်းများကို ဖတ်ရှုမည်ဆိုလျှင် နားလည်နိုင်သည်။ သို့ရာတွင် အသက်ဝင်အောင် ကျင့်သုံး အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရေးမှာမူကား အနုပညာတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်။ ပို၍ခက်ခဲသည်။ တရားသူကြီး တစ်ဦးသည် စာဖြင့်ရေးသားပြဋ္ဌာန်းချက်(The Letter of the Law)ကို ကျေကျေညက်ညက် ဖတ်ရှု လေ့လာမှတ်သားရန် လိုအပ်သလို ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်များ၏ ရည်ရွယ်ချက်၊ အနှစ်သာရ (The Spirit of the Law)ရောက်အောင် ကျင့်သုံးဖော်ဆောင်နိုင်ရန်လည်း လွန်စွာအရေးကြီးပါသည်။ ထိုသို့ကျင့်သုံး ဖော်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် လူသားဆန်မှု၊ သဘာဝတရားမျှတမှုကို မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားတတ်မှု၊ လူကိုလူလို မြင်တတ်၊တွေးတတ်၊ စဉ်းစားတတ်သည့် အလေ့အထသဘာဝ၊ အရာရာကို ဉာဏ်ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်သုံး သပ်ဆောင်ရွက်တတ်မှု၊ စိတ်ခံစားမှုနှင့် မိမိ၏အတ္တနောမတိကို ထိန်းသိမ်းတုံ့ပြန်တတ်မှု စသည့် အရည်အ သွေးများလည်း ပြည့်စုံရန် လိုအပ်မည် ဖြစ်သည်။
သည့်အတွက် တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် အမြဲဖတ်မှတ်လေ့လာနေရန် လိုအပ်သည်။ မျက်စိဖွင့် နားစွင့်၍ ခေတ်၏တောင်းဆိုမှု၊ လူ့အဖွဲ့အစည်း၏အရွေ့ကိုလည်း မျက်ခြည်မပြတ် သိရှိနေရန် လိုအပ် သည်။ တရားသူကြီးတစ်ဦးကို ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများ၊ နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာများ ဖတ်ရှုနိုင်ရန် အခွင့်အရေး နှင့် အချိန်ပေးရန် လိုအပ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် စာရင်းဇယားများ၊ ကိန်း ဂဏန်းများ၊ လမ်းညွှန်ချက်များဖြင့်သာ အချိန်ကုန်နေမည်၊ လူမှုရေးကိစ္စရပ်များ၊ ဗာဟီရကိစ္စရပ်များဖြင့် သာ အချိန်ကုန်နေမည်၊ မနိုင်ဝန်များ ထမ်းရွက်နေရမည်ဆိုလျှင် ပြဋ္ဌာန်းဥပဒေများ၏ အနှစ်သာရ(The Spirit of the Law) ရောက်အောင် ကျင့်သုံးဖော်ဆောင်နိုင်ရန် ခက်ခဲပေလိမ့်မည်။ အလားတူပင် တရား သူကြီးတစ်ဦးသည် သာမန်ဝန်ထမ်းတစ်ဦး ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် ရုံးလုပ်ငန်းတာဝန်များနှင့်သာ အချိန်ကုန် ဝန်ပိနေမည် ဆိုလျှင်လည်း ဥပဒေကို ကျင့်သုံးဖော်ဆောင်ရာ၌ စာဖြင့်ရေးသားပြဋ္ဌာန်းချက် (The Letter of the Law) မျှလောက်ဖြင့်သာ ခရီးဆုံးနေပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် တရားသူကြီးတိုင်းက ပြဋ္ဌာန်း ဥပဒေများ၏ အနှစ်သာရ(The Spirit of the Law) ရောက်အောင် ကျင့်သုံးဖော်ဆောင်နိုင်ရန် ပံ့ပိုးပေး သည့် ဝန်းကျင်တစ်ရပ် ရှိနေရန်လည်း အရေးကြီးပါသည်။
ဒုတိယပေတံမှာ အဂတိတရားကင်းစင်ရေးပင် ဖြစ်သည်။ အဂတိတရားဟုဆိုရာ၌ တရားရုံး များတွင် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူကင်းရှင်းရေးသည် ပထမဦးစားပေး ဆောင်ရွက်ရမည့်ကိစ္စဖြစ်သည်။ ထို အချက်သည် အဂတိတရား(၄)ပါးအနက် ဖေါက်ဖျက်မှုအများဆုံး အကြောင်းအရာဖြစ်သည်။ တရားသူ ကြီးများ လာဘ်စားလျှင် တိုင်တန်းနိုင်၊ အရေးယူနိုင်သည့် ဥပဒေယန္တယား ရှိပြီးဖြစ်သည်။ ထိရောက်သော အရေးယူမှုများက လာဘ်ပေးလာဘ်ယူကိစ္စအတွက် အဟန့်အတား ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ သို့ရာတွင် လုံး၀ ပျောက်သွားမည်ဆိုသည်ကား မသေချာလှ။ တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် ငွေကြေးအတွက် အလုပ်မလုပ်ဘဲ နိုင်ငံနှင့် နိုင်ငံသားများအတွက်အလုပ်လုပ်စေရန် ၎င်း၏အခြေခံလိုအပ်ချက်များကို နိုင်ငံတော်က အာမခံ ပေးထားရန် လိုအပ်သည်။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သောနိုင်ငံများတွင် တရားသူကြီးများကို လစာကောင်းကောင်း ပေးထားသည်။ အခြားဝန်ထမ်းများနှင့်မတူ၊ လုပ်ငန်းသဘာဝအရ လိုအပ်သည့်စရိတ်များ ခွင့်ပြုပေးထား သည်။ မိမိကိုယ်တိုင်နှင့် မိသားစု၏ကျန်းမာရေးအတွက် ကျန်းမာရေးအာမခံရှိသည်။ နေရေးထိုင်ရေး အတွက် ထိုက်တန်သည့် အစိုးရအိမ်ရာ ဖန်တီးပေးသည်။ သားသမီးများ၏ ပညာရေးအတွက် ဘွဲ့ရသည် အထိ အစိုးရကတာဝန်ယူပေးသည်။ ပြောင်းရွှေ့တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသည့်အခါ ပြောင်းရွှေ့စရိတ်ကို လုံ လောက်အောင် ခွင့်ပြုသည်။ အစိုးရက လုံလောက်အောင်ပေးထားလည်း လာဘ်စားချင်သူက စားတာပါ ပဲ ဟူ၍ မေးခွန်းထုတ်သူတွေ တွေ့ဖူးသည်။ အစိုးရက လုံလောက်အောင်ပေးထားပါလျှက် လာဘ်စားလျှင် ထိထိရောက်ရောက် အရေးယူသည့် ဥပဒေယန္တယားဖြင့် ထိန်းကျောင်းရမည် ဖြစ်သည်။
အဂတိတရား(၄)ပါးသည် တံစိုးလက်ဆောင်ပေးခြင်း တည်းဟူသည့် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူကိစ္စ ထက် များစွာကျယ်ပြန့်သည်။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် တရားစီရင်ရေးဆိုင်ရာ အခြေခံမူဖြစ်သည့် “လွတ်လပ်စွာ တရားစီရင်ခြင်း” သည် အဂတိတရား(၄)ပါးကင်းစင်သည့် တရားစီရင် မှုကို ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်သည်။ တရားသူကြီးတစ်ဦးက ကြောက်ရွံ့မှုကြောင့်ဖြစ်စေ၊ လူချင်းခင်မင်ရင်းနှီးမှု၊ တစ်စုံတစ်ရာ ဆက်စပ်ပတ်သက်မှုကြောင့်ဖြစ်စေ အမှန်ကို အမှား၊ အမှားကိုအမှန် စီရင်ရခြင်းသည်လည်း လွတ်လပ်သည့် တရားစီရင်ခြင်း မဟုတ်ပေ။ အလွန်အရေးကြီးသည့် အဂတိတရား(၁)ပါးမှာ မောဟဂတိ ဖြစ်သည်။ တရားသူကြီးတစ်ဦးသည် အချက်အလက်သုံးသပ်ရာတွင် ကျွမ်းကျင်လိမ္မာရန်လိုသည်။ ထို့ပြင် ဥပဒေပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရာတွင်လည်း ကျိုးကြောင်းခိုင်လုံစွာ ဖြေရှင်းဆုံးဖြတ်နိုင်ရန် လိုသည်။ သည့်အတွက် အမှန်နှင့်အမှား၊ ဓမ္မနှင့် အဓမ္မ၊ တရားနှင့် မတရားကို ဆင်ခြင်ခွဲခြား သုံးသပ်နိုင်သည့် အလေ့အလာ ဗဟုသုတလိုသည်။ ဉာဏ်ပညာ ဆင်ခြင်တုံတရား လိုသည်။ သို့မှသာ မောဟကင်းသော တရားစီရင်ခြင်းကို ဆောင်ရွက်နိုင်ပေလိမ့်မည်။
တရားစီရင်ရေး တည့်မတ်ခိုင်မာရေးအတွက် တရားသူကြီးတစ်ဦးချင်း တည့်မတ်ခိုင်မာရန် တိုင်း တာရမည့် ပေတံ(၂)ချောင်းကို အထက်တွင် တင်ပြခဲ့ပါသည်။ အခြားသောလိုအပ်ချက်များလည်း ရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် တရားသူကြီးတစ်ဦးချင်း မိမိကိုယ်မိမိ ပြန်လည်သုံးသပ်တိုင်းတာရန် လိုအပ်သည့် အချက်များကို မီးမောင်းထိုး တင်ပြလိုက်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
မြတ်မျိုးလတ်
(၂၃-၂-၂၀၁၉ ရက်နေ့ထုတ် စံတော်ချိန်နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာ).
