​ေနာက္​တိုးသက္​​ေသ (ျပစ္​မႈ)

ေနာက္တိုးသက္ေသ

      ျပစ္မႈဆုိင္ရာ အမႈမ်ားတြင္ ျဖစ္ေစ၊ တရားမ မႈခင္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ေစ ႏွစ္ဘက္အမႈသည္မ်ားက မိမိတို႔ အမႈအတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေမည့္ ပုဂိၢဳလ္၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ သက္ေသမ်ားကို တင္ျပၾကပါသည္။  ထိုသို႔ တင္ျပၾကရာတြင္ ျပ႒ာန္းထားသည့္ ဥပေဒအရ မူလတင္သြင္းထားသည့္ သက္ေသမ်ား အျပင္ ေနာက္ထပ္မံ တင္ျပလိုသည့္ သက္ေသမ်ားကို တင္ျပေလ့ ရွိၾကပါသည္။  ယင္းသို႔ေသာ သက္ေသမ်ားကို တရားစီရင္ေရး ေလာက၌ ေနာက္တိုးသက္ေသဟု ေခၚေ၀ၚ သတ္မွတ္ၾကပါသည္။

  တရားရုံးအသီးသီးသည္ ေနာက္တိုးသက္ေသ ထည့္သင့္၊ မထည့္သင့္ အျငင္းပြားမႈမ်ားကို ေတြ႕ႀကံဳ ေျဖရွင္းေပး ေနရပါသည္။  အမႈသည္ အသီးသီးကလည္း ေနာက္တိုးသက္ေသ ဟူ၍ ဥပေဒတြင္ အတိအလင္း ျပ႒ာန္းထားျခင္း မရွိေၾကာင္း လက္ကိုင္ထားၿပီး တင္ျပေနၾကေၾကာင္း ေတြ႕ေနရပါသည္။

  ျပစ္မႈဆိုင္ရာ အမႈမ်ားတြင္ တရားလိုသည္ မိမိအမႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ သက္ေသမ်ားကို တင္ျပရန္ တာ၀န္ရွိသည္ႏွင့္အမွ် ယင္းသို႔ တင္ျပရာတြင္လည္း အမႈၾကန္႔ၾကာေစရန္ တမင္သက္သက္ အခ်ိန္ဆြဲေနေၾကာင္း မေပၚေပါက္လွ်င္ တရားလိုသည္ မိမိအမႈတြင္ ေက်နပ္ေလာက္ေအာင္ ေနာက္တိုး သက္ေသမ်ား တင္သြင္းႏိုင္ခြင့္ ရွိေပသည္။ (ေဒၚေအးေအးခ်ိဳ ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ ပါ(၄)၊ ၁၉၉၈၊ ျပစ္မႈျပင္ဆင္မႈ အမွတ္-၃၃၄(ခ))

   ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၅၂(၂)တြင္ ရာဇ၀တ္ တရားသူႀကီးသည္ အမႈျဖစ္ အေၾကာင္းအရာကို သိရွိၿပီး တရားလိုဘက္မွ သက္ေသခံႏိုင္သည့္ သူမ်ားကို တိုင္တန္းသူထံမွ ျဖစ္ေစ၊ တျခားနည္းျဖင့္ ျဖစ္ေစ သိရွိေအာင္ လုပ္ရမည့္ျပင္ ၄င္းတို႔အနက္မွ လိုအပ္သည္ဟု မိမိထင္ျမင္သူမ်ားကို မိမိေရွ႕ေမွာက္သို႔ လာေရာက္ သက္ေသခံရန္ သမၼန္စာ ထုတ္ဆင့္ရမည္။  ထို႔အျပင္ တရားလိုဘက္ အတြက္ သက္ေသခံရန္ သမၼန္စာျဖင့္ ဆင့္ေခၚျခင္း ခံရသူကို ၊ တရားခံဘက္မွ တင္ျပသည့္ ေနာက္တိုးသက္ေသမ်ားကို ၊ အမႈအတြက္ လိုအပ္သည္ဟု ထင္ျမင္သူမ်ားကို ေနာက္တိုးသက္ေသ အျဖစ္ စစ္ေဆးရန္ ခြင့္ျပဳႏိုင္ေပသည္။

  ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၅၂(၂) ျပ႒ာန္းခ်က္ အလိုအရ အမႈကိစၥကို သိရွိႏိုင္သူအား တိုင္ၾကားသူ ထံမွျဖစ္ေစ၊ တျခားနည္း အားျဖင့္ျဖစ္ေစ သိရွိႏိုင္ရန္ တရားသူႀကီးက ေဖာ္ထုတ္ရန္ လိုအပ္သည္။  ထိုသို႔ ေဖာ္ထုတ္ၿပီးေနာက္ တရားရုံးသို႔ ဆင့္ေခၚစစ္ေမး ရမည္ျဖစ္သည္။  ထို႔ေၾကာင့္ အမႈ အတြက္ သိရွိႏိုင္သူ အားလုံးကို စစ္ေမးေဖာ္ထုတ္ရန္ ကိစၥမွာ တရားသူႀကီးက ေဆာင္ရြက္ရမည့္ကိစၥ ျဖစ္သည္။ (မခင္ေဌး ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ ပါ(၄)၊ ၁၉၉၉၊ မတစ၊ စာ-၇)  သို႔ျဖစ္၍ အမႈစစ္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ တရားလိုဘက္ ေနာက္ထပ္တင္ျပသည့္ သက္ေသမ်ားကို ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၅၂(၂) ျပ႒ာန္းခ်က္အရ စိစစ္၍ ခြင့္ျပဳေပးရမည္။

  မည္သည့္တရားရုံးကမဆို ဤဥပေဒအရ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈ၊ စစ္ေဆးစီရင္မႈ၊ သို႔မဟုတ္ အျခားမႈခင္း ကိစၥ ေဆာင္ရြက္မႈ ျပဳလုပ္သည့္ မည္သည့္အဆင့္၌မဆို တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို သက္ေသအျဖစ္ လာေရာက္ေစရန္ သမၼန္စာျဖင့္ ဆင့္ေခၚႏိုင္သည္ဟု ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၄၀ တြင္ ျပ႒ာန္း ထားပါသည္။  တရားလိုဘက္မွ ထပ္မံတင္ျပ လိုေသာ ေနာက္တိုးသက္ေသ၊ သို႔မဟုတ္ တရားခံဘက္မွ ထပ္မံတင္ျပလိုေသာ ေနာက္တိုးသက္ေသသည္ အမႈကို တရားမွ်တစြာ စီရင္ဆုံးျဖတ္ ႏိုင္ရန္အတြက္ မရွိမျဖစ္ဟု တရားရုံးက ယူဆလွ်င္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၄၀ ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္ႏွင့္ အညီ စစ္ေဆးရန္ ဆင့္ေခၚခြင့္ျပဳ ေပးရမည္ျဖစ္သည္။

  ဦးမ်ိဳးသိန္း ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု ဆိုရွယ္လစ္ သမၼ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ (၁၉၇၉၊ မတစ၊ စာ-၁၃၀) စီရင္ထုံးတြင္ လည္း တရားစီရင္ေရး အဖြဲ႕မ်ားသည္ ဒိုင္လူႀကီးသဖြယ္ ေဆာင္ရြက္ရန္ မဟုတ္ေပ။  အမွန္တရားကို ေဖာ္ထုတ္ေရးအတြက္ လိုအပ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရလွ်င္ လိုအပ္သည့္ သက္ေသမ်ားကို ေခၚယူ စစ္ေဆးသင့္ေပသည္ဟု ထုံးျပဳဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ား အရလည္း ေနာက္တိုးသက္ေသ ထပ္မံတင္ျပ စစ္ေဆးခြင့္မ်ားကို စိစစ္သုံးသပ္ ဆုံးျဖတ္သင့္ပါသည္။

  ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၅၆(၂)တြင္ တရားခံထံမွ သက္ေသခံခ်က္ ရယူၿပီးဆုံးသည့္ အခါ တရားခံဘက္ သက္ေသမ်ား (ရွိခဲ့လွ်င္) သက္ေသခံခ်က္ ရယူရမည္ဟုသာ ျပ႒ာန္းထားပါသည္။  တရားခံဘက္မွ သက္ေသမ်ားကို ထပ္မံတင္ျပခြင့္ မရွိေစရဟု ပိတ္ပင္ထားျခင္း မရွိေၾကာင္း ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။  သက္ေသခံအက္ဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၃၄ တြင္ မည္သည့္အမႈတြင္မဆို အေၾကာင္းျခင္းရာ တစ္ရပ္ရပ္ကို သက္ေသထင္ရွား တင္ျပေရးအတြက္ သက္ေသဦးေရ မည္မွ်လိုအပ္သည္ကို သတ္မွတ္ထားျခင္းလည္း မရွိ၍ ေနာက္တိုးသက္ေသအား ထပ္မံ ထည့္သြင္းစစ္ေဆးခြင့္ကို ခြင့္ျပဳႏိုင္ေၾကာင္း ျမင္သာပါသည္။

  အလားတူပင္ သက္ေသခံအက္ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၃၅ တြင္လည္း သက္ေသမ်ား တင္ျပရန္ႏွင့္ စစ္ေဆးရန္ အစီအစဥ္ကို တရားမမႈမ်ားႏွင့္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ တည္ဆဲဥပေဒ ႏွင့္အညီ သတ္မွတ္ရမည္။  ဆိုခဲ့သည့္ ဥပေဒမ်ိဳး မရွိလွ်င္ အဆိုပါ အစီအစဥ္ကို တရားရုံး၏ ဆင္ျခင္မႈျဖင့္ သတ္မွတ္ရ မည္ဟု ျပ႒ာန္းထားပါသည္။
.

(ဆရာ ဦးလွ​ေအး (တရား​ေရး)၏ ​ေဆာင္​းပါးမွ ​ေကာက္​ႏုတ္​ မွ်​ေဝျခင္​း ျဖစ္​ပါသည္​။)