တရားမမႈတြင္ ေနာက္တိုးသက္ေသ ေလွ်ာက္ထားခြင့္
ျပစ္မႈေတြမွာသာမက တရားမမႈေတြမွာလည္း ေနာက္တိုးသက္ေသ ေလွ်ာက္ထားခြင့္ ရွိေၾကာင္းကို ဥပေဒပညာ ေလ့လာလိုက္စား ေနၾကသူေတြအေနနဲ႔ အက်ယ္တ၀ံ႔ ဖတ္ရႈေလ့လာႏိုင္ေစဖို႔ အခ်က္အလက္မ်ား စုစည္းၿပီး ယေန႔ ျပန္လည္မွ်ေ၀ တင္ျပေပးသြားမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုအမႈအခင္းမ်ိဳးမွာမဆို အေၾကာင္းျခင္းရာ တစ္ရပ္ရပ္ကို သက္ေသထင္ရွား တင္ျပဖို႔အတြက္ သက္ေသဦးေရ မည္ေရြ႕ မည္မွ် ရွိရမည္ဆိုေသာ ကန္႔သတ္ခ်က္ မရွိေၾကာင္း သက္ေသခံအက္ဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၃၄ မွာ ျပ႒ာန္းပါရွိ ပါတယ္။ ဒီေတာ့ တစ္ဘက္ဘက္ေသာ အမႈသည္အေနနဲ႔ သက္ေသစာရင္းမွာ ကနဦး တင္ျပထားခဲ့ၿပီး ျဖစ္တဲ့ သက္ေသကိုသာ အမႈမွာ စစ္ေဆးႏိုင္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ၊ အမႈမွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ သက္ေသခံခ်က္ မ်ားအရ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အမွန္တရား ေပၚေပါက္ေရး အတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း လိုအပ္တဲ့ သက္ေသကိုလည္း ရုံးေတာ္၏ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ ဆင့္ေခၚစစ္ေဆးႏိုင္ခြင့္ ရွိတယ္ ဆိုတာကေတာ့ ယင္း ပုဒ္မ ၁၃၄ အရ ျမင္သာထင္ရွားပါတယ္။ သက္ေသခံအက္ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၃၅ မွာလည္း သက္ေသမ်ားအား တင္ျပစစ္ေဆးရန္ အစီအစဥ္ကို တရားမက်င့္ထုံး၊ သို႔မဟုတ္ ျပစ္မႈက်င့္ထုံးအရ အခါအားေလ်ာ္စြာ တည္ရွိသည့္ ဥပေဒနည္းလမ္း ရွိသည့္အတိုင္း သတ္မွတ္ရမည္။ ယင္းဥပေဒ နည္းလမ္း မရွိလွ်င္ တရားရုံးက ဆင္ျခင္တုံတရား လက္ကိုင္ထား၍ သတ္မွတ္ရမည္ လို႔ ျပ႒ာန္းထားတာကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။
"တရားမမႈမ်ားတြင္ အမႈ၌ သက္ေသခံရန္ျဖစ္ေစ၊ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားကို တင္ျပေစရန္ ျဖစ္ေစ တရားရုံးသို႔ လာေရာက္ရန္ လိုအပ္သူမ်ားထံ သမၼန္စာမ်ား ထုတ္ဆင့္ေပးေရး အတြက္ အမႈသည္မ်ားက တရားရုံးသို႔ အမႈစြဲဆိုၿပီးေနာက္ မည္သည့္အဆင့္ တြင္မဆို ေလွ်ာက္ထားႏိုင္ခြင့္ ရွိေပသည္ ။ " (တရားမက်င့္ထုံး ဥပေဒ အမိန္႔ ၁၆၊ နည္းဥပေဒ ၁)။
"တရားရုံးသို႔ လာေရာက္ျခင္း၊ ေရာက္ရွိျခင္းတို႔ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ တရားမက်င့္ထုံး ဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တည္ဆဲဥပေဒ တစ္ရပ္ရပ္ႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း မဆန္႔က်င္ေစဘဲ တရားရုံးသည္ အမႈတြင္ အမႈသည္ တစ္ဦးမဟုတ္ေသာ၊ ထို႔အျပင္ အမႈသည္တစ္ဦးက သက္ေသအျဖစ္ ေခၚယူျခင္း မျပဳေသာ သူတစ္ဦးဦးကို စစ္ေဆးရန္ လိုအပ္သည္ဟု မည္သည့္အခါတြင္မဆို ထင္ျမင္လွ်င္ ခ်ိန္းဆုိေသာရက္တြင္ သက္ေသခံရန္ ျဖစ္ေစ၊ ထိုသူ႕လက္၀ယ္ရွိေသာ စာခ်ဳပ္စာတမ္း တစ္ခုခုကို တင္ျပေစရန္ ျဖစ္ေစ မိမိသေဘာအေလ်ာက္ ထိုသူကို သက္ေသအျဖစ္ ဆင့္ေခၚစစ္ေဆး ႏိုင္သည့္အျပင္ ထိုသူကို သက္ေသအျဖစ္ စစ္ေမးျခင္း ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အဆိုပါ စာခ်ဳပ္စာတမ္းကို တင္ျပေစျခင္း ေသာ္လည္းေကာင္း ျပဳႏိုင္သည္။" (တရားမ က်င့္ထုံး ဥပေဒ အမိန္႔ ၁၆၊ နည္းဥပေဒ ၁၄)။
တရားမမႈမွာ ေနာက္တိုးသက္ေသ ေလွ်ာက္ထားမႈကို တရားရုံးက ဆင္ျခင္တုံတရားအရ ထည့္သြင္းခြင့္ ျပဳေပးႏိုင္ပုံနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အထင္ရွားဆုံးေသာ စီရင္ထုံးတစ္ခုျဖစ္တဲ့ - ဦးတင္ေမာင္ ႏွင့္ ဦးၾကင္သိန္း ပါ(၅) (၁၉၈၂၊ မတစ၊ စာ-၂၆) စီရင္ထုံးကိုလည္း ဖတ္ရႈေလ့လာ မွတ္သားထား သင့္ပါတယ္ __
"တရားမမႈမ်ားတြင္ အမႈစြဲဆိုၿပီး ေနာက္ပိုင္း အမႈသည္မ်ားသည္ သူတို႔ တင္ျပလိုသည့္ သက္ေသမ်ား အားလုံးသို႔ လာေရာက္အစစ္ခံရန္ အတြက္ သမၼန္စာခ်၍ ဆင့္ေခၚေပးရန္ ေလွ်ာက္ထားႏိုင္ သည္ဟု တရားမက်င့္ထုံး ဥပေဒ အမိန္႔ ၁၆၊ နည္းဥပေဒ ၁ တြင္ ျပ႒ာန္းထားသည္။ ယင္းျပ႒ာန္းခ်က္တြင္ မည္သူတို႔ကို သက္ေသအျဖစ္ ေခၚႏိုင္ေၾကာင္း သတ္မွတ္ခ်က္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မည္သူတို႔ကို သက္ေသအျဖစ္ မေခၚႏိုင္ဟု ကန္႔သတ္ ပိတ္ပင္ခ်က္ ေသာ္လည္းေကာင္း မရွိေပ။ တရားလိုတစ္ဦးသည္ ထိုအမႈမွ တရားၿပိဳင္ တစ္ဦးအား မိမိတင္ျပေသာ သက္ေသအျဖစ္ျဖင့္ ေခၚ၍ မစစ္ေဆးႏိုင္ ဟူ၍လည္း ပိတ္ပင္ ကန္႔သတ္ထားျခင္း မရွိေပ။"
တရားမ က်င့္ထုံး ဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၀(ခ)အရ သက္ေသခံ လာေရာက္ရန္ လိုအပ္တဲ့ ေနာက္တိုးသက္ေသထံသို႔ သမၼာန္စာမ်ား ထုတ္ဆင့္ျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တရားရုံးသည္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ စည္းကမ္းခ်က္၊ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ မဆန္႔က်င္ေစဘဲ မိမိသေဘာအေလ်ာက္ ျဖစ္ေစ၊ အမႈသည္ တစ္ဦးဦးရဲ႕ ေလွ်ာက္ထားခ်က္ အရျဖစ္ေစ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရွိေၾကာင္းလည္း ေလ့လာေတြ႕ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တိုးသက္ေသ ေလွ်ာက္ထားခြင့္ ဆိုင္ရာ ယခင္ တရားရုံးခ်ဳပ္ရဲ႕ စီရင္ခ်က္အခ်ိဳ႕ကိုလည္း မွတ္သားေလ့လာ ႏုိင္ၾကရန္ အလို႔ငွာ ျပန္လည္မွ်ေ၀ ေပးလိုက္ပါတယ္ __
* အမိန္႔ ၁၆၊ နည္းဥပေဒ ၁ အရ အမႈသည္တို႔ အေနျဖင့္ တရားစြဲဆိုၿပီးေနာက္ မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ မဆို သက္ေသခံေစရန္ လာေရာက္ေစသူ တို႔ကို ဆင့္ေခၚေပးရန္ တရားရုံးသို႔ တင္ျပ ေတာင္းဆိုခြင့္ ရွိသည္။ ( ဦးနီၾကာ ႏွင့္ ေဒၚတင္လွ၊ တရားမ ျပင္ဆင္မႈ အမွတ္- ၈၈/၁၉၉၅၊ (၂-၆-၁၉၉၅) )။
* အမႈတစ္ေလွ်ာက္လုံး ေနာက္တိုးသက္ေသ အျဖစ္ စစ္ေဆးေပးရန္ မတင္ျပခဲ့ဘဲ အမႈၿပီးဆုံးခါနီးမွ ေနာက္တိုးသက္ေသ (၃)ဦးကို ေခၚယူစစ္ေဆးေပးရန္ တင္ျပျခင္းမွာ အမႈကို ၾကန္႔ၾကာေအာင္ ျပဳလုပ္ရာ ေရာက္သျဖင့္ ခြင့္မျပဳသင့္။ ( ေဒၚတင္ျမ ႏွင့္ ဦးသန္းေရႊ၊ တရားမ ျပင္ဆင္မႈ အမွတ္- ၃၆၉/၁၉၉၄၊ (၃၀-၃-၁၉၉၅) )။
* ေနာက္တိုးသက္ေသ စာရင္းကို မည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္ တင္သြင္းရေၾကာင္း က်ိဳးေၾကာင္း ခိုင္လုံစြာ ေဖာ္ျပျခင္း မရွိလွ်င္ ေနာက္တိုးသက္ေသ စာရင္းကို ပယ္ခြင့္ ရွိသည္။ ( ဦးကိုကိုႀကီး ႏွင့္ ဦးတင္ေဖ၊ တရားမ ျပင္ဆင္မႈ အမွတ္- ၇၂/၁၉၉၃ )။
* အမႈစြဲဆိုစဥ္ အတြင္းေရးမွဴးက တရားလိုအျဖစ္ အမ်ားကိုယ္စားျပဳ၍ စြဲဆိုခဲ့ၿပီးေနာက္ အမႈ အေတာအတြင္း၌ အတြင္းေရးမွဴး ေျပာင္းလဲသြား ေသာအခါ ထိုမူလ တရားလိုသည္ တရားလိုအျဖစ္ အစစ္ခံခြင့္ မရွိေတာ့သျဖင့္ ၄င္းအား ေနာက္တိုးသက္ေသ အျဖစ္ အစစ္ခံႏိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ( ေဒါက္တာ အိုမ္ပရပ္ကာရ္ (ဥကၠ႒) ပါ(၂) ႏွင့္ ရွရီဒီရင္ ကူမာရ္ဘီးပ္ပါစ္ (ခ) ဦးျမသိန္း (၄င္း၏ တရား၀င္ ကိုယ္စားလွယ္ ေဒၚလွရီ)၊ တရားမ ျပင္ဆင္မႈ အမွတ္- ၅၃၆/၁၉၉၂၊ (၁၁-၈-၁၉၉၃) )။
* တရားလိုျပ သက္ေသစာရင္းတြင္ မပါ၀င္သူကို ေနာက္တိုးသက္ေသ အျဖစ္ စစ္ေဆးရန္ တရားၿပိဳင္ဘက္ စစ္ေဆးသည့္ အဆင့္တြင္ တရားၿပိဳင္ကို မစစ္ေဆးမီ တင္ျပျခင္းကို အမိန္႔ ၁၆၊ နည္းဥပေဒ ၁ အရ ခြင့္ျပဳႏိုင္သည္။ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒ ပုဒ္မ ၂(ဓ) တြင္လည္း အမႈတြင္ ခုခံေခ်ပခြင့္ ေပးရမည့္ မူလည္း ရွိသည္။ ( ေဒၚရင္ရင္ေမ ႏွင့္ ေဒၚခင္လွေမာ္၊ တရားမ ျပင္ဆင္မႈ အမွတ္- ၂၄၄/၁၉၉၃၊ (၂၀-၁၀-၁၉၉၃) )။
ဘယ္လိုအမႈ အခင္းမ်ိဳးမွာမဆို ေနာက္တိုးသက္ေသ ထပ္မံတင္ျပျခင္းကို ပုံေသကားခ်ပ္ သတ္မွတ္ လက္ခံလို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ အမႈမွာ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ အမွန္တရား ေပၚေပါက္ေရး အတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမယ့္ သက္ေသခံခ်က္အရ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ အခ်က္ေတြကို ရုံးေတာ္က ဆင္ျခင္တုံတရားနဲ႔ စိစစ္သုံးသပ္ၿပီးမွသာ ဥပေဒႏွင့္အညီ အဆုံးအျဖတ္ ျပဳေပးၾကရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏွ လုံး စိတ္ ၀မ္း ေအး ခ်မ္း ၾက ပါ ေစ ။
လႊမ္းမိုးေအာင္ (တရားေရး)
15-1-2015 1:15 am.
