တရားစရိတ္ သတ္မွတ္ပုံအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

 တရားမမႈေတြမွာ အမႈဆုံးခန္းေရာက္လို႔ တရားရုံးေတြက အၿပီးသတ္ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီေတြ ခ်မွတ္ေပးတဲ့ အခါမွာ တရားစရိတ္ ခြင့္ျပဳျခင္း၊ ခြင့္မျပဳျခင္းမ်ားနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းလို႔ တစ္ပါတည္း ေဖာ္ျပသတ္မွတ္ ေလ့ရွိၾကပါတယ္။  ဆိုလိုတာက "------ စရိတ္ႏွင့္တကြ အႏိုင္ဒီကရီ ခ်မွတ္လိုက္သည္" ၊ "မိမိတို႔၏ တရားစရိတ္ကို မိမိတို႔ က်ခံၾကေစ" ၊ "တရားစရိတ္ မသတ္မွတ္" စသည္ျဖင့္ တရားရုံးက သတ္မွတ္ေပးျခင္း ကုိ ဆိုလိုပါတယ္။  တရားစရိတ္နဲ႔ အမႈႏွင့္ဆက္စပ္ ကုန္က်တဲ့ စရိတ္ေတြကို မည္သူက ေပးရမယ္၊ မည္သည့္ ပစၥည္းအနက္မွ မည္မွ်အထိ ေပးရမယ္ဆိုတာကို တရားရံုးက ဆုံးျဖတ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။  ဒါ့အျပင္ အဆုိပါကိစၥေတြအတြက္ လိုအပ္တဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္ အားလုံးကို ေပးရန္လည္း တရားရုံးမွာ အာဏာ အျပည့္အ၀ ရွိပါေသးတယ္။

 တရားစရိတ္ ေပးျခင္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ အမႈသည္တစ္ဦးက ၄င္းရဲ႕အခြင့္အေရးအတြက္ တရားရုံး တြင္ အေရးဆိုရာမွာ ၎အႏိုင္ရရွိတဲ့အတြက္ ၎ကုန္က်ခဲ့တဲ့ တရားစရိတ္ေတြကို ျပန္လည္ထုတ္ေပးတဲ့ သေဘာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။  ကုန္က်တဲ့စရိတ္ေတြထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီးေတာ့ တစ္ဘက္အမႈသည္ကို ျပစ္ဒဏ္ ခတ္တဲ့ သေဘာနဲ႔ တရားစရိတ္ကို သတ္မွတ္ေပးျခင္းေတာ့ မျပဳသင့္ပါဘူး။  ဒီပုဒ္မက စည္းကမ္းေသ၀ပ္မႈ အတြက္ တရားရုံးကို စီရင္ပိုင္ခြင့္ ေပးထားတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူးဆိုတာ သိေစခ်င္ပါတယ္။  ဒီသေဘာတရား ေတြဟာ Mulla ေရးတဲ့ The Court of Civil Procedure မွာ ေဖာ္ျပပါရွိတယ္လို႔ ဆရာ ဦးေက်ာ္ေအးရဲ႕ တရားမ က်င့္ထုံးဥပေဒ (ပထမတြဲ)မွာ ညႊန္းဆိုထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

တရားမက်င့္ထုံး ဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၅ (၁)မွာ တရားစရိတ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေအာက္ပါအတိုင္း ျပ႒ာန္းပါရွိပါတယ္။
"သတ္မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းခ်က္မ်ား၊ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ တည္ဆဲဥပေဒ တစ္ရပ္ရပ္ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း မဆန္႔က်င္ေစဘဲ တရားမမႈမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ တရားစရိတ္မ်ားမွာ တရားရုံး၏ သေဘာအတိုင္း ျဖစ္ေစရမည္။  ယင္းတရားစရိတ္မ်ားကို မည္သူက၊ သို႔မဟုတ္ မည္သည့္ပစၥည္းမွ မည္မွ်အထိ ေပးရမည္ကို ဆုံးျဖတ္ရန္ႏွင့္ အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သည့္ ကိစၥမ်ား အတြက္ လိုအပ္သည္မ်ားကို ညႊန္ၾကားရန္ တရားရုံးတြင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အျပည့္အ၀ ရွိေစရမည္။  တရားရုံးက ယင္းအမႈကို စစ္ေဆးစီရင္ပိုင္ခြင့္ မရွိျခင္းေၾကာင့္ အဆိုပါလုပ္ပိုင္ခြင့္ က်င့္သုံးျခင္းကို ပိတ္ပင္ျခင္း မရွိေစရ။"

 တရားမက်င့္ထုံး ဥပေဒ အမိန္႔ ၂၀၊ နည္း ၆ (၂)အရ ဒီကရီမွာ တရားစရိတ္ ေငြပမာဏနဲ႔ ယင္း တရားစရိတ္ကို မည္သူက၊ သို႔မဟုတ္ မည္သည့္ပစၥည္းမွ မည္သည့္အခ်ိဳးအရ ေပးရမယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပရ ပါမယ္။  အမိန္႔ ၂၀၊ နည္း ၆ (၃)ကို ဆက္လက္ ေလ့လာမယ္ဆိုရင္လည္း တရားစရိတ္ေငြကို တစ္ဘက္ အမႈသည္အား ေပးဖို႔ရွိေၾကာင္း ၀န္ခံထားတဲ့၊ သို႔မဟုတ္ ေပးရန္ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတဲ့ ေငြနဲ႔ ခုႏိွမ္ရန္ တရားရုံးက ညႊန္ၾကားႏိုင္ေၾကာင္း မွတ္သားၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

တရားရုံးမ်ားလက္စြဲ အပုိဒ္ ၁၇၈ (၁)မွာ တရားစရိတ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ပုဒ္မ ၃၅ အရ တရားစရိတ္ကို တရားသူႀကီးရဲ႕သေဘာအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိေၾကာင္း၊ ပုဒ္မ ၃၅-က အရ မဟုတ္မမွန္၊ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစတဲ့ တရားမမႈမ်ိဳးမွာသာ ျပစ္ဒဏ္သေဘာအျဖစ္ ေလ်ာ္ေၾကးစရိတ္ေငြမ်ား ျပ႒ာန္းထားေၾကာင္း၊ ဒါ့အျပင္ အမိန္႔ ၁၆၊ နည္း ၂ အရ သက္ေသစရိတ္ကိုလည္း သတ္မွတ္ထားေၾကာင္း လမ္းညႊန္ထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။  အပိုဒ္ ၁၇၈ (၂)မွာ အဆိုလႊာ၊ ေခ်လႊာမိတၱဴမ်ား ေပးရတဲ့အတြက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ ေရွ႕ေနခမွာ အက်ဳံး၀င္တာျဖစ္လို႔ တရားစရိတ္မွာ ထည့္၍မရေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္လည္း ေလွ်ာက္လႊာမ်ား၊ က်မ္းက်ိန္လႊာမ်ားနဲ႔ ရွာေဖြခမ်ားအတြက္ေတာ့ တရားစရိတ္မွာ ထည့္ရမယ္လို႔ ညႊန္ျပထား ပါတယ္။

 အမႈအတြက္ ကုန္က်စရိတ္မ်ားနဲ႔ ဆက္စပ္ ကုန္က်ေငြမ်ားကို ေပးဖို႔ တရားရုံးက အမိန္႔ခ်မွတ္ ရာမွာ ဒီပုဒ္မက တရားရုံးအေနနဲ႔ ဆင္ျခင္တုံတရားအရ ဆုံးျဖတ္ရမယ္ ဆိုတဲ့အေၾကာင္း အာဏာေပးအပ္ ထားတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။  တရားရုံးရဲ႕ ဆင္ျခင္တုံတရားနဲ႔ ဆုံးျဖတ္ရန္ အာဏာ (Discretion) ေပးထားတယ္ ဆိုရာမွာလည္း သတ္မွတ္ထားတဲ့ မူ(စီရင္ထုံး)ေတြကို လိုက္နာဆုံးျဖတ္ရမယ့္ (Judicial Discretion) သာျဖစ္ပါတယ္။  တရားရုံးအေနနဲ႔ တရားစရိတ္ကို အမႈမွာ ခြင့္မျပဳဘူးဆိုရင္ေတာ့ ယင္းပုဒ္မ  ၃၅ (၂)အရ ခြင့္မျပဳရျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးအေၾကာင္းကို ဒီကရီမွာ ေရးသားခ်မွတ္ရမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။  ေယဘုယ်ဥပေဒသကေတာ့ အမႈမွာ အႏိုင္ရသူဟာ က်င့္၀တ္ေဖာက္ဖ်က္မႈ၊ ေပါ့ဆမႈ၊ ထိန္ခ်န္မႈကို က်ဴးလြန္ျခင္းမရွိရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ တရားစရိတ္ မေပးျခင္းအတြက္ အျခား ေကာင္းေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္ မရွိဘူးဆိုရင္ ၎အႏိုင္ရသူအေနနဲ႔ တရားစရိတ္ ရထိုက္ခြင့္ ရွိမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္လက္ၿပီး တရားရုံးအေနနဲ႔ ပုဒ္မ ၃၅ (၃)အရ တစ္ႏွစ္လွ်င္ (၆)ရာခိုင္ႏႈန္း ထက္မပိုတဲ့ အတိုးႏႈန္းနဲ႔ တရားစရိတ္ အေပၚမွာ အတိုးကို ခြင့္ျပဳၿပီး တရားစရိတ္မွာ ေပါင္းထည့္ေစရန္လည္း အမိန္႔ခ်မွတ္ ေပးႏိုင္ခြင့္ ရွိပါေသးတယ္ ဆိုတာကိုလည္း မွတ္သားထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။  အဆိုပါ အတိုးေငြေတြကို တရားစရိတ္အျဖစ္ အရ ေတာင္းခံပိုင္ခြင့္ ရွိမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

 တရားစရိတ္နဲ႔ စပ္လ်ဥ္းတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ေတြပါရွိေသာ နည္းဥပေဒေတြကေတာ့ __ အမိန္႔ ၁၁၊ နည္း ၃ (ေမးခြန္းမ်ား ေျဖဆိုသည့္ စရိတ္)၊  အမိန္႔ ၁၂၊ နည္း ၂ (စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားကို သက္ေသျပျခင္း)၊  အမိန္႔ ၂၁၊ နည္း ၇၂ (၃) (ေရာင္းခ်ျခင္းကို ပယ္ဖ်က္ရန္ ေလွ်ာက္လႊာ)၊  အမိန္႔ ၂၃၊ နည္း ၁ (၃) (အမႈရုပ္သိမ္းျခင္း)၊  အမိန္႔ ၂၄၊ နည္း ၄ (တရားရုံးသို႔ ေပးသြင္းထားသည့္ ေငြႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ တရားစရိတ္)၊  အမိန္႔ ၃၂၊ နည္း ၄ ႏွင့္ ၅ (နီးစပ္ရာ မိတ္ေဆြမ်ားႏွင့္ အုပ္ထိန္းသူမ်ား)၊  အမိန္႔ ၃၃၊ နည္း ၁၀၊ ၁၁၊ ၁၆ (လူမြဲအျဖစ္ တရားစြဲဆိုျခင္း)၊  အမိန္႔ ၃၄ (အေပါင္မႈ)၊  အမိန္႔ ၃၅၊ နည္း ၃ (ၾကားျဖတ္အမႈ) ေတြပဲ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ သိထားဖို႔ လိုအပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။

 ေလ့လာမိသမွ် တရားစရိတ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ စီရင္ထုံးမွတ္စုအခ်ိဳ႕ကို ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္ __
*   ထူးျခားေသာ အမႈမ်ားတြင္ သီးျခား တရားလိုမ်ား ကိုယ္စား လိုက္ပါေသာ တရားရုံးခ်ဳပ္ေရွ႕ေနမ်ား အတြက္ သီးျခား တရားစရိတ္မ်ားကို ခြင့္ျပဳႏိုင္သည္။  (The Moola Hashim Family Endowment Waqf Estate Vs. M.E. Dawoodjiee and others.  1952, B.L.R.,  H.C., p-74)

*     တရားစရိတ္ကို ေတာင္းဆိုသည့္ေငြအေပၚ တြက္ခ်က္ရန္ မဟုတ္ဘဲ၊ ရုံးက ခြင့္ျပဳေသာေငြအေပၚ အခ်ိဳးက် တြက္ခ်က္ခြင့္ ျပဳရမည္။  ခြင့္မျပဳလွ်င္ ပုဒ္မ ၃၅ (၂) အရ အေၾကာင္းျပခ်က္ ေရးရမည္။  (ေရႊတင္ ႏွင့္ စီတားလ္၊  ၁၉၅၄၊ မတစ၊ စာ-၂၄၈) ၊ (မူလီဒါးကန္ဒိြဳင္ ႏွင့္ လက္ခါးဆင္း ပါ-၂၊ ၁၉၆၂၊ မတစ (လႊတ္ေတာ္)၊ စာ-၁၁၂)။

*     တရားၿပိဳင္က ေခ်လႊာတြင္ တစ္စိတ္တစ္ေဒသ ေျဖာင့္ဆို၀န္ခံၿပီး အျခားအစိတ္အပိုင္း အတြက္ ထုေခ်လွ်င္ ထုေခ်သည့္အပိုင္း အတြက္ တရားလိုအား အခ်ိဳးက် ခြင့္ျပဳရမည္။  ေရွ႕ေနစရိတ္ကိုမူ တရားၿပိဳင္က ခုခံသည့္အေနျဖင့္ ခြင့္ျပဳရမည္။  (ျပည္သူ႕ဘဏ္ အမွတ္(၉) ႏွင့္ မက္ဆားစ္ အမ်ိဳးသား စီးကရက္ ကုမၸဏီလီမိတက္ ပါ-၁၆၊ မတစ၊ စာ-၅၃)

*     အစုစပ္လုပ္ငန္း ဖ်က္သိမ္းလိုမႈတြင္ တရားစရိတ္ကို အစုစပ္လုပ္ငန္းပိုင္ ေငြမွ က်ခံေစရမည္ဟု သာမန္အားျဖင့္ အမိန္႔ခ်မွတ္ရမည္။  အစုစပ္လုပ္ငန္းပိုင္ ေငြမရွိမွ အစုရွင္က က်ခံရမည္။  တရားၿပိဳင္က စာရင္းေပးသြင္းရန္၊ အစုစပ္ ဖ်က္သိမ္းရန္ တမင္ျငင္းဆိုမွ တရားၿပိဳင္က က်ခံသင့္သည္။  (ေဒၚေငြသီး ပါ-၁၁ ႏွင့္ ဦးေဖသင္ ပါ-၅၊ ၁၉၆၆၊ မတစ၊ စာ-၁၁၈၅)

*     အမိန္႔ ၁၊ နည္း ၁၀ အရ အမႈသည္အျဖစ္မွ ဖယ္ထုတ္ေသာ တရားၿပိဳင္အား တန္ဖိုးအေလ်ာက္ တရားစရိတ္ မေပးရ။  (E.I. Seedat and others  Vs. Mariam Bi Bi and others,  1938,  RLR,  p-252)

*     စြဲဆိုသည့္ အမႈကို ပလပ္လိုက္လွ်င္ အမႈတန္ဖိုးအေပၚ အေျချပဳ၍ တရားစရိတ္ကို တြက္ခ်က္ခြင့္ျပဳ ႏိုင္သည္။  တရားမႀကီးမႈ အဆင့္ မေရာက္ေသးသည့္ လူမြဲအျဖစ္ စြဲဆိုခြင့္ျပဳရန္ အေထြေထြေလွ်ာက္လႊာကို ပလပ္လွ်င္ အမႈ၏တန္ဖိုးအေပၚ မူတည္၍ တရားစရိတ္ တြက္ရန္မဟုတ္။  (ဦးထြန္းေဖ ႏွင့္ ဦးသာထြန္း၊  ၁၉၇၇၊ မတစ၊ စာ-၃၆)

 ဒီပို႔စ္ေလးကို မွ်ေ၀တင္ျပေပးရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ကိုယ္တိုင္ အပါအ၀င္ အျခားသူ အခ်ိဳ႕ဟာ တရားစရိတ္နဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ အမႈႏိုင္တဲ့သူကို ရႈံးတဲ့သူက တရားစရိတ္ ေပးရတာပါပဲလို႔ အျမင္က်ဥ္းေျမာင္းစြာ ေပါ့ေပါ့လြယ္လြယ္ ေယဘုယ်ဆန္စြာ မွတ္ယူထားခဲ့ၾကလို႔ ကြၽန္ေတာ္လည္း ေလ့လာမွတ္သားရင္းက သိသင့္တာေလးေတြကို ျပန္လည္မွ်ေ၀ရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။  ဒီပို႔စ္ေလးကို ဖတ္ရႈရတဲ့အခါမွာေတာ့ တရားစရိတ္ဆိုတာ တရားရုံးက သတ္မွတ္ခ်င္သလို သတ္မွတ္ေပးတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး ဆိုတာကို ျမင္ေတြ႕ရိပ္စားမိ လာၾကလိမ့္မယ္လို႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။     ။

ဦးလႊမ္းမိုးေအာင္ (တရားေရး)