အခန္း (၁)
++++++++
အယူခံပိုင္ခြင့္
++++++++
တရားစီရင္ေရးမူျဖစ္ျခင္း
××××××××××××××
ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အခန္း(၁)၊ ႏိုင္ငံေတာ္၏အေျခခံမူမ်ားအခန္း ပုဒ္မ ၁၉(ဂ)၌ အမႈမ်ားတြင္ ဥပေဒအရ အယူခံပိုင္ခြင့္ရရွိေရး (to guarantee in all cases the right of appeal under law) ကို တရားစီရင္ေရးမူတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ျပ႒ာန္းထားရွိပါသည္။
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒ၊ အခန္း(၂)၊ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ မူမ်ားအခန္း ပုဒ္မ ၃(ဂ)တြင္ "အမႈမ်ားတြင္ ဥပေဒအရ အယူခံပိုင္ခြင့္ ရရွိေရး" သည္ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ အေျခခံမူ တစ္ရပ္အေနျဖင့္ ျပ႒ာန္းထားရွိပါသည္။
သို႔ျဖစ္ရာ "အယူခံပိုင္ခြင့္" သည္ ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒ အရျဖစ္ေစ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ အေျခခံမူတစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။
---
အယူခံမႈဆုိသည္မွာ
×××××××××××××
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒပုဒ္မ ၂(ဂ)တြင္ "အယူခံမႈ" ဆိုေသာ စကားရပ္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုပါသည္။
"အယူခံမႈ ဆိုသည္မွာ တရားရံုးတစ္ရံုးက ခ်မွတ္သည့္ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ကို အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ တရားရံုးသို႔ ဥပေဒႏွင့္ အညီ အယူခံသည့္အမႈကို ဆိုသည္။"
----
အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရ တရားရံုးမ်ား
×××××××××××××××××××××××××
ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ႏွင့္ ျပည္ ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒတို႔အရ ေအာက္ပါတရားရံုးမ်ားသည္ အယူခံမႈမ်ား ကို စီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရွိသည္။
(က) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္
(ခ) တိုင္းေဒသၾကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္မ်ား
(ဂ) ခရိုင္တရားရံုးမ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတိုင္းတရားရံုးမ်ား၊
ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသတရားရံုးမ်ား
(က) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္
======================
ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပုဒ္မ ၂၉၆ ၏ ပုဒ္မခြဲ (ခ)၊ (ဂ) ႏွင့္ (ဃ) တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းျပ႒ာန္းထား ပါသည္။
(ခ) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အျမင့္ ဆံုး တရားရံုး ျဖစ္သည့္ အားေလ်ာ္စြာ ေနာက္ဆံုးအျပီးအျပတ္ အယူခံဝင္ရာ တရားရံုး ျဖစ္သည္၊
(ဂ) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ စီရင္ခ်က္မ်ားသည္ အမႈ အားလံုးတြင္ အျပီးအျပတ္ျဖစ္၍ အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိေစရ၊
(ဃ) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္တစ္ရပ္ရပ္ကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္ တစ္ရပ္ရပ္ကိုျဖစ္ေစ မဆန္႔က်င္ေစဘဲ တိုင္းေဒသၾကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္၏ စီရင္ခ်က္မ်ားကို ဆံုးျဖတ္ ႏိုင္ေသာ အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရွိသည္။ ထုိ႔အျပင္ အျခား တရားရံုးမ်ားက ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္မ်ားကိုလည္း ဥပေဒႏွင့္ အညီ စစ္ေဆးဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေသာ အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ရွိသည္၊
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒအရ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ ခ်ဳပ္၏ အယူခံမႈစီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည္ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ပါသည္။
ပုဒ္မ၁၂။ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္တစ္ရပ္ရပ္ကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္ တစ္ရပ္ရပ္ကို ျဖစ္ေစ မဆန္႔က်င္ေစဘဲ-
(က) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္က မူလစီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာကို က်င့္သံုး၍ ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ကို အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ရွိသည္။
(ခ) တိုင္းေဒသၾကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ က ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ကို အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ရွိသည္။
(ဂ) အျခားတရားရံုးက ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ကို ဥပေဒႏွင့္အညီ စစ္ေဆးဆံုးျဖတ္ ႏိုင္ေသာ အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရွိသည္။
ပုဒ္မ၁၄။ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ေသဒဏ္အမိန္႔ကို အတည္ျပဳမႈႏွင့္ ေသဒဏ္အမိန္႔ကို အယူခံမႈမ်ားအား စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ရွိသည္။
ပုဒ္မ၁၈။ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ စီရင္ခ်က္မ်ားသည္ အမႈ အားလံုးတြင္ အျပီးအျပတ္ျဖစ္၍ အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိေစရ။ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္က မိမိ မူလစီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာကိုက်င့္သံုး၍ ခ်မွတ္သည့္ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ကိုမူ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒပုဒ္မ ၁၉၊ ပုဒ္မခြဲ (ဂ)ပါ အယူခံပိုင္ခြင့္ မဆံုးရႈံးေစရန္ အလို႔ငွာ အယူခံခြင့္ ရွိသည္။"
ပုဒ္မ၂၂။ (က) ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အျမင့္ဆံုးတရားရံုးျဖစ္သည့္ အားေလ်ာ္စြာ ေနာက္ဆံုးအျပီး အျပတ္ အယူခံဝင္ရာ တရားရံုး ျဖစ္သည္။
(ခ) ျပည္ေထာင္စုတရားသူၾကီးခ်ဳပ္ ပါဝင္ေသာ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ စီရင္ခ်က္မ်ားသည္ အမႈ အားလံုး တြင္ အျပီးအျပတ္ျဖစ္၍ အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိေစရ။
(ခ) တိုင္းေဒသၾကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္မ်ား
=================================
ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပုဒ္မ ၃၀၆၊ ပုဒ္မခြဲ (ခ) ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၈၊ ပုဒ္မခြဲ (ခ) တို႔တြင္ တိုင္းေဒသၾကီး သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္မ်ားတြင္ ဥပေဒႏွင့္အညီ အယူခံမႈကို စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားပါသည္။
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၉ တြင္ တိုင္းေဒသၾကီး သို႔မ ဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္သည္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္းတရားရံုး၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ တရားရံုး သို႔မဟုတ္ ခရိုင္တရားရံုးက ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ၊ အမိန္႔ကို ဥပေဒႏွင့္အညီ အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားပါသည္။
(ဂ) ခရိုင္တရားရံုးမ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္းတရားရံုးမ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသတရားရံုးမ်ား
=================================
ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၁၅ တြင္ ခရိုင္တရားရံုးမ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္းတရားရံုးမ်ား၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသတရားရံုးမ်ားသည္ ဥပေဒႏွင့္အညီ အယူခံမႈမ်ားကို စီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားပါသည္။
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၄ တြင္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္းတရားရံုး၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသတရားရံုး ႏွင့္ ခရိုင္တရားရံုးမ်ားသည္ ျမိဳ႕နယ္တရားရံုးႏွင့္ ဥပေဒအရ တည္ေထာင္ေသာ အျခားတရားရံုးက ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္၊ ဒီကရီ၊ အမိန္႔ကို ဥပေဒႏွင့္အညီ အယူခံမႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားပါသည္။
--------
ဥပေဒျပ႒ာန္းထားမွသာ အယူခံဝင္ခြင့္ ရရွိျခင္း
××××××××××××××××××××××××××
ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၄၀၄ တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းျပ႒ာန္းထား ပါသည္။
"No appeal shall lies from any judgment or order of a criminal Court except as provided for by this Code or by any other law for the time being in force."
"ဤက်င့္ထံုးဥပေဒတြင္ျဖစ္ေစ၊ အျခားတည္ဆဲဥပေဒ တစ္ရပ္ရပ္တြင္ျဖစ္ ေစ ျပ႒ာန္းပါရွိခ်က္မွတစ္ပါး ျပစ္မႈဆိုင္ရာ တရားရံုးက ခ်မွတ္သည့္ စီရင္ ခ်က္ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ တစ္စံုတစ္ရာကို အယူခံခြင့္ မရွိေစရ။"}
THE RANGOON BOTATOUNG COMPANY, LIMITED v. THE COLLECTOR, RANGOON ( ၁၉၁၁-၁၂၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ စီရင္ထံုးမ်ား၊ အတြဲ-၆၊ စာ - ၁၅၀) အမႈတြင္ #"An appeal does not exist in the nature of things …." ဟု ညႊန္ျပပါသည္။
သည္ဘားမားအြိဳင္းကုမၸဏီ လီမိတက္ပါ ၂ ႏွင့္ မစၥတာအမ္၊ ရာမန္(၁၉၆၂၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတရားစီရင္ထံုး၊ ရံုးခ်ဳပ္၊ စာ ၁၅၈)အမႈတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းထံုးဖြဲ႕ ထားပါသည္။
"အယူခံပိုင္ခြင့္ ရွိ မရွိ ဆိုသည့္အခ်က္မွာ အက္ဥပေဒအရ ျဖစ္ေစ၊ အက္ ဥပေဒက့ဲသို႔ အက်ိဳးသက္ေရာက္ေသာ နည္းဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ အခြင့္ျပဳ မွသာလွ်င္ အယူခံပိုင္ခြင့္ရွိသည္။"
ေမာင္ခင္ေမာင္ ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ (၁၉၇၀၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတရားစီ ရင္ထံုး၊ စစ္ဖက္အယူခံတရားရံုး၊စာ-၁)အမႈတြင္လည္း ေအာက္ပါအတိုင္း ထံုးဖြဲ႕ပါသည္။
"တရားရံုးတို႔၏ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို တရားဥပေဒက အပ္ႏွင္းသည္။ ယင္းသို႔ အပ္ႏွင္းေသာ ဥပေဒကို ေက်ာ္လြန္၍ တရားရံုးမ်ားသည္ မိမိတို႔ သေဘာ အတိုင္း စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို ဖန္တီးႏိုင္သည္ မဟုတ္။ အလားတူပင္ မူလ အမႈစစ္ရံုး၏ စီရင္အမိန္႔ခ်မွတ္ခ်က္တို႔မွ အယူခံဝင္ခြင့္ဟူသည္မွာလည္း တရားဥပေဒက ဖန္တီးမွသာ ျဖစ္ေပၚေသာ အခြင့္အေရးျဖစ္သည္။ ဥပေဒ က မျပဳလုပ္ပဲ အယူခံဝင္ခြင့္ မျဖစ္ေပၚေခ်။ အယူခံ တရားရံုးသည္လည္း ဥပေဒက အပ္ႏွင္းသမွ်ေသာ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကိုသာ ရသည္။ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို ဥပေဒက အပ္ႏွင္းသမွ်သာရၾကသျဖင့္ ဥပေဒကို ေက်ာ္လြန္၍ တရားရံုး မ်ားသည္ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို မိမိတို႔ဘာသာ ခ်ဲ႕ထြင္ဖန္တီး၍ ယူခြင့္ မရွိၾက ေခ်။ ထိုနည္းတူစြာပင္ ဥပေဒက အပ္ႏွင္းေသာ စီရင္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ တာဝန္ကို ျငင္းဆန္၍လည္း မရေခ်။ ဥပေဒအတြင္း က်ေရာက္ေသာ ကိစၥတို႔ကို စစ္ေဆးစီရင္ေပးရမည္သာျဖစ္ေပသည္။ မရွိေသာ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို ယူျခင္း သည္လည္းေကာင္း၊ ရွိေသာ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို မသံုးပဲ ျငင္းဆန္ျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ဥပေဒကို ဆန္႔က်င္ျခင္းေျမာက္သည္။"
ဦးပန္းညြန္ပါ ၂ ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ပါ ၂(၁၉၉၄၊ မတစ၊ စာ ၅၅)အမႈတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ညႊန္ျပပါသည္။
"ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ထံုးဥပေဒ ပုဒ္မ ၄၀၄ တြင္ ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ထံုး ဥပေဒႏွင့္ တည္ဆဲဥပေဒတြင္ ျပ႒ာန္းခ်က္မွတစ္ပါး ျပစ္မႈဆုိင္ရာတရားရံုး ၏ စီရင္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ကို အယူခံခြင့္မရွိေစရဟု ျပ႒ာန္း၍ အယူခံ ခြင့္ကို တရားဥပေဒအရ သတ္မွတ္ထားသည္။"
သုိ႔ျဖစ္ရာ ရာဇဝတ္တရားရံုးက ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ ကို အယူခံဝင္ခြင့္ ရရွိရန္အတြက္ ယင္းစီရင္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔သည္ -
- ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒတြင္ အယူခံဝင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္း
ထားရမည္။ (သို႔မဟုတ္)
- အျခားတည္ဆဲဥပေဒ (အထူးဥပေဒ၊ ေဒသႏၲရဥပေဒ) တစ္ရပ္ ရပ္တြင္ အယူခံဝင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားျခင္း ျဖစ္ရပါမည္။
----
အယူခံဝင္ခြင့္ ႏွင့္ အယူခံစီရင္ပိုင္ခြင့္ကို ဥပေဒအရသာ ရုပ္သိမ္းႏိုင္ျခင္း
××××××××××××××××××××××××××××××××××
ေမာင္ခင္ေမာင္ ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ (၁၉၇၀၊ မတစ၊ စစ္ဖက္ အယူခံတရားရံုး၊ စာ -၁)အမႈတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ညႊန္ျပခဲ့ပါသည္။
"ဥပေဒက ေပးေသာ အယူခံခြင့္ကို ဥပေဒကသာ ရုပ္သိမ္းႏိုင္သကဲ့သို႔ ဥပေဒက အပ္ႏွင္းေသာ အယူခံတရားရံုး၏ စီရင္ပိုင္ခြင့္ ႏွင့္ တာဝန္ကို ဥပေဒကသာ ရုပ္သိမ္းႏိုင္ေပသည္။"
---
သီးျခားျပ႒ာန္းခ်က္မရွိလွ်င္ ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပါ အယူခံဆုိင္ရာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို လုိက္နာရျခင္း
×××××××××××××××××××××××××××××××××××
အယူခံခြင့္ႏွင့္ပတ္သက္၍ အထူးဥပေဒ၊ ေဒသႏၲရဥပေဒတို႔တြင္ သီးျခား ျပ႒ာန္းထားလွ်င္ ယင္းျပ႒ာန္းခ်က္က ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒကို လႊမ္းမိုးမည္ျဖစ္သည္။ (ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၁ ကိုၾကည့္ပါ။)
MAUNG PO LONE v. KING-EMPEROR (၁၉၂၄၊ အိႏၵိယစီရင္ထံုးမ်ား၊ အတြဲ ၂၊ ရန္ကုန္၊ စာ ၃၂၁)ေအာက္ပါအတိုင္း ထံုးဖြဲ႕ပါသည္။
"The High Court has power on appeal or revision under the Criminal Procedure Code to question the judgments or order of Magistrates acting under the Upper Burma Regulation, 1887, even though under the Regulation in question no specific provision appears to have been made for either appeal or revision."
{၁၈၈၇ အထက္ျမန္မာျပည္ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒတြင္ အယူခံမႈအတြက္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ ျပင္ဆင္မႈအတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း သီးျခားျပ႒ာန္း ထားျခင္းမရွိလွ်င္ ယင္းဥပေဒအရေဆာင္ရြက္ေသာရာဇဝတ္တရားသူၾကီး ၏စီရင္ခ်က္ သုိ႔မဟုတ္ အမိန္႔ကို တရားလႊတ္ေတာ္သည္ ရာဇဝတ္က်င့္ ထံုးဥပေဒအရ အယူခံမႈ သို႔မဟုတ္ ျပင္ဆင္မႈ စီရင္ပိုင္ခြင့္အာဏာရွိ သည္။}
ထို႔ေၾကာင့္ အယူခံခြင့္ႏွင့္ပတ္သက္၍ အထူးဥပေဒ၊ ေဒသႏၲရဥပေဒ တို႔တြင္ သီးျခားျပ႒ာန္းထားျခင္း မရွိလွ်င္ ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပါ အယူခံခြင့္ ဆိုင္ရာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို လိုက္နာရမည္ျဖစ္သည္။
------
အယူခံဝင္ႏိုင္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား
×××××××××××××××××××××
ရာဇဝတ္က်င့္ထံံုးဥပေဒတြင္ အယူခံဝင္ခြင့္ကို ပုဒ္မ ၂၅၀၊ ပုဒ္မ ၄၀၅ မွ ၄၁၈၊ ပုဒ္မ ၄၇၆-ခ၊ ပုဒ္မ ၄၈၆၊ ပုဒ္မ ၅၁၅ ႏွင့္ ပုဒ္မ ၅၂၄ တို႔တြင္ ျပ႒ာန္းထား ရွိပါသည္။
အယူခံဝင္ခြင့္ရွိေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ေနာက္ပို္င္းတြင္ အခန္းခြဲကာ သီးျခားတင္ျပသြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။
---
အယူခံမဝင္ႏိုင္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား
××××××××××××××××××××××
အထက္တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္အတိုင္း ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒ တြင္ျဖစ္ေစ၊ အျခား တည္ဆဲဥပေဒတစ္ရပ္ရပ္တြင္ျဖစ္ေစ အယူခံဝင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားျခင္း မရွိလွ်င္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ရပ္ကို အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိေပ။ (ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၄၀၄ တြင္ၾကည့္ပါ။)
ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၄၁၃ ႏွင့္ ၄၁၄ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားအရ ျပစ္မႈထင္ရွားစီရင္ျခင္းခံရသူက ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ျပစ္ဒဏ္မ်ားအေပၚ အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိေပ။
(၁) စက္ရွင္တရားရံုးက ၃ လ ထက္မပိုသည့္ ေထာင္ဒဏ္ သို႔မဟုတ္ ၂၀၀၀၀ိ/- ထက္မပိုသည့္ ေငြဒဏ္သာ ခ်မွတ္ထားျခင္း
(၂) ခရိုင္ရာဇဝတ္တရားသူၾကီး သို႔မဟုတ္ ပထမတန္း အာဏာရ ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးက ခ်မွတ္ထားေသာ ၁ လ ထက္မပိုသည့္ ေထာင္ဒဏ္ သို႔မဟုတ္ ၅၀၀၀၀ိ/- ထိ ေငြဒဏ္ကိုသာ ခ်မွတ္ ထားျခင္း
(၃) စက္ရွင္တရားရံုး သို႔မဟုတ္ ခရိုင္ရာဇဝတ္တရားသူၾကီး သို႔မ ဟုတ္ ပထမတန္းအာဏာရ ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးက ေငြဒဏ္ မေဆာင္သည့္အတြက္ ခ်မွတ္ေသာ ေထာင္ဒဏ္ကိုသာ ခ်မွတ္ ထားျခင္း။
(၄) အခြင့္အာဏာရရွိသည့္ ရာဇဝတ္တရားသူၾကီးတစ္ဦးက အက်ဥ္း နည္းျဖင့္ စစ္ေဆးရာတြင္ ၁ လ ထက္မပိုေသာ ေထာင္ဒဏ္ သို႔မဟုတ္ ၂၀၀၀၀ိ/- ထက္မပိုေသာ ေငြဒဏ္ကိုသာ ခ်မွတ္ထား ျခင္း
ဦးလွတင္ ႏွင့္ ေဒၚညိဳ (၁၉၆၇၊ မတစ၊ ရံုးခ်ဳပ္၊ စာ ၇၆၇(၇၆၉)) အမႈ တြင္ ေထာက္ပံ့ေၾကးပမာဏကို တိုးျမွင့္ေပးရန္ အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိေၾကာင္း ေအာက္ပါ အတိုင္းညႊန္ျပပါသည္။
"ပုဒ္မ ၄၈၈ အရ ေထာက္ပံ့ေၾကးေပးရန္ ခ်မွတ္သည့္အမိန္႔ႏွင့္ပတ္သက္ ၍ ေထာက္ပံ့ေၾကးပမာဏကို တိုးျမွင့္ေပးရန္ မယားလုပ္သူ၌ ပုဒ္မ ၄၀၆ (က)အရ အယူခံဝင္ခြင့္ မရွိဟူ၍ ျဖစ္သည္။"
KING-EMPEROR v.NGA TUN LU (၁၉၃၅၊ အိႏၵိယစီရင္ထံုးမ်ား၊ အတြဲ ၁၃၊ရန္ကုန္၊စာ ၂၈၇) အမႈတြင္ အာမခံမေပးပ်က္ကြက္သည့္အတြက္ ေထာင္ဒဏ္ ခ်မွတ္သည့္အမိန္႔ အယူခံဝင္ခြင့္မရွိေၾကာင္း ေအာက္ပါအတိုင္းညႊန္ျပပါသည္။
"There is no general provision in the Criminal Procedure Code allowing an appeal from an order of imprisonment in default of furnishing security passed under s.123 of the Code. Under s.415 a sentence which would not otherwise be subject to appeal is not appealable merely because the person affected has been ordered to furnish security to keep the peace."
{ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒ၌ ပုဒ္မ ၁၂၃ အရ အာမခံမေပးပ်က္ကြက္သည့္ အတြက္ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္သည့္အမိန္႔ကို အယူခံဝင္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္ဟု ေယဘုယ် ျပ႒ာန္းခ်က္ တစံုတရာမရွိ။ ပုဒ္မ ၄၁၅ အရမွာ အျပစ္ေပးခံရ သူအား ျငိမ္ဝပ္စြာ ေနထိုင္ရန္ အာမခံေတာင္းသည့္အမိန္႔ခ်မွတ္ရံုမွ်ႏွင့္ အျခားနည္း အယူခံဝင္နိုင္ခြင့္ မရွိသည့္ျပစ္ဒဏ္ကို အယူခံမဝင္ေစရဟု ဆိုသည္။}
ဦးစြိဳင္းႏြိဳက္ဉာဏ္ ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုဆိုရွယ္လစ္ သမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ (၁၉၈၃၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတရားစီရင္ထံုး၊ စာ ၁၅၅) အမႈတြင္ စြဲခ်က္မတင္မီလႊတ္ေသာ အမိန္႔အေပၚ အယူခံပိုင္ခြင့္ မရွိေၾကာင္း ေအာက္ပါအတိုင္း ညႊန္ျပပါသည္။
"ျပစ္မႈဆုိင္ရာ က်င့္ထံုးဥပေဒ အခန္း ၃၁၊ ပုဒ္မ ၄၀၄ ၌ ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ ထံုးဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္အရ သို႔မဟုတ္ အျခားတည္ဆဲဥပေဒပါ ျပ႒ာန္း ခ်က္အရမွလဲြ၍ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ အမႈမ်ား စစ္ေဆးေသာ တရားရံုးက ခ်မွတ္ ေသာ စီရင္ခ်က္ သို႔မဟုတ္ အမိန္႔ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အယူခံဝင္ခြင့္မရွိဟု ျပ႒ာန္းထားသည္။ ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ထံုးဥပေဒ အခန္း ၃၁ ပါ ပုဒ္မ ၄၀၅ မွ ၄၃၁ အထိတြင္ စြဲခ်က္မတင္မီလႊတ္သည့္အမိန္႔ႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အယူခံ ဝင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ျပ႒ာန္းထားျခင္းမရွိေပ။ ျပင္ဆင္မႈမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ ေသာ အခန္း ၃၂၊ ပုဒ္မ ၄၃၆ ၌ စြဲခ်က္မတင္မီလႊတ္ေသာ အမိန္႔မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ျပင္ဆင္မႈ ဖြင့္လွစ္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္သည့္ လုပ္ပိုင္ခြင္ကို သတ္ မွတ္ေပးထားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေဒၚခင္မာရီက ရွမ္းျပည္နယ္တရားရံုးသုိ႔ ျမိဳ႕နယ္တရားရံုး၏ စြဲခ်က္မတင္မီလႊတ္ေသာအမိန္႔ကို ပယ္ဖ်က္ေပးရန္ အတြက္ အယူခံမႈ တင္သြင္းျခင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ရွမ္းျပည္နယ္တရား ရံုးက ေဒၚခင္မာရီ၏ အယူခံမႈေလွ်ာက္လႊာကို လက္ခံ၍ ထုိအယူခံမႈ၌ စြဲခ်က္မတင္မီလႊတ္ခဲ့သည့္ ျမိဳ႕နယ္တရားရံုး၏ အမိန္႔ကို ပယ္ဖ်က္ျခင္း သည္လည္းေကာင္း ျပစ္မႈဆုိင္ရာ က်င့္ထံုးဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ညီညြတ္ျခင္းမရွိေပ။ ျပည္နယ္တရားရံုးသည္ ျမိဳ႕နယ္တရားရံုး တစ္ရံုးရွိ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ အမႈတစ္မႈ၏ေဆာင္ရြက္မႈတရပ္ရပ္မွာ မွားယြင္းေန၍ ျပင္ ဆင္ေပးရန္ လိုအပ္သည္ဟု ယူဆပါက ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၄၃၅ မွ ပုဒ္ ၄၄၀ အထိပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ ျပင္ဆင္မႈ (က) ဖြင့္လွစ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေပသည္။"
U BA HLAING v. BALABUX SODANI (၁၉၃၆၊ အိႏၵိယစီရင္ထံုးမ်ား၊ အတြဲ ၁၄ ၊ရန္ကုန္၊စာ ၆၃၃) အမႈတြင္ တရားခံေျပးမႈတြင္ ခ်မွတ္ေသာ ပစၥည္း စီမံခန္႔ခြဲသည့္အမိန္႔အေပၚ အယူခံပိုင္ခြင့္မရွိေၾကာင္း ေအာက္ပါအတိုင္း ညႊန္ျပပါ သည္။
"Therefore proceedings under s.512(1) of the Code are judicial proceedings which are not an inquiry.An order made at the conclusion of such proceedings for the disposal of property produced before the Court is made under the provisions of s.523 of the Code, and not under the provisions of s.517, and therefore no appeal lies against such an order."
{ရာဇဝတ္က်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၅၁၂(၁)အရ ေဆာင္ရြက္မႈသည္ စံုစမ္းစစ္ ေဆးမႈမဟုတ္ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ ေဆာင္ရြက္မႈျဖစ္သည္။ ယင္း ေဆာင္ရြက္မႈ၏အဆံုး၌ ရံုးေရွ႕တင္ျပသည့္ ပစၥည္းကို စီမံခန္႔ခြဲသည့္အမိန္႔ သည္ က်င့္ထံုးပုဒ္မ ၅၂၃ အရ ခ်မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ပုဒ္မ ၅၁၇ အရ ျပ႒ာန္းခ်က္အရမဟုတ္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယင္းအမိန္႔မ်ိဳးကို အယူခံဝင္ခြင့္မရွိ။}
ဦးတစ္တူး ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ပါ၂ (၁၉၉၅၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ တရားစီရင္ထံုး၊စာ ၅၅) အမႈတြင္ တရားခံေျပးမႈသည္ ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ထံုးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၂ အရ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ျဖစ္၍ စီရင္ခ်က္ခ်မွတ္ရန္လည္း မလိုေသာ ေၾကာင့္ အယူခံခြင့္မရွိေၾကာင္းႏွင့္ ယင္းအမႈတြင္ ခ်မွတ္သည့္ သက္ေသခံပစၥည္း အေပၚ စီမံခန္႔ခြဲသည့္ အမိန္႔ကို အယူခံခြင့္ မရွိေၾကာင္း ေအာက္ပါအတိုင္း ညႊန္ျပပါ သည္။
"ဤစီရင္ခ်က္တြင္ တစ္ပါတည္း မွတ္ခ်က္ျပဳလုိသည္မွာ မူလရံုးသည္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ အေထြေထြမႈ အမွတ္ ၃၀/၉၄ ၌ သက္ေသခံ ကားအမွတ္ ည/၃၆၇၅ ကို တရားလို ဦးတစ္တူးသို႔ အယူခံရက္ေက်ာ္က ျပန္လည္ ထုတ္ေပးေစရန္ ခ်မွတ္ခဲ့သည့္အမိန္႔တြင္ အယူခံရက္ေက်ာ္က ျပန္လည္ ေပးအပ္ေစရန္ ဆိုေသာ စကားရပ္မ်ားမွာ လြန္စြာ မွားယြင္းေနေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသည္။ တရားခံေျပးမႈတြင္ အယူခံခြင့္ မရွိေၾကာင္းကို မူလရံုး တရားသူၾကီး သတိခ်ပ္သင့္သည္။ တရားရံုးမ်ားလက္စြဲစာပိုဒ္ ၅၁၃(၅) အရ တရားခံေျပးအေပၚ ျပစ္မႈေၾကာင့္ ယုတၱိထင္ရွား ရွိ မရွိ ကို အမႈစစ္ တရားသူၾကီးက ဆင္ျခင္သံုးသပ္ရန္ျဖစ္သည္ကိုလည္း မူလရံုး တရားသူ ၾကီး သတိခ်ပ္သင့္သည္။ စီရင္ခ်က္ေရးသားရန္လည္း မလိုေခ်။
အမႈတစ္ခုလံုးအေပၚ ျခံဳ၍ စိစစ္လွ်င္ ျပစ္မႈဆုိင္ရာအေထြေထြမႈ အမွတ္ ၃၀/၉၄ သည္ ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်င့္ထံုးဥပေဒပုဒ္မ ၅၁၂ အရ အေရး ယူေဆာင္ရြက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္၍ မူလရံုးက ခ်မွတ္ေသာ အမိန္႔မွာ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ က်င့္ထံုးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၇ အရ စီမံခန္႔ခြဲျခင္း မဟုတ္ေခ်။ ယင္းဥပေဒပုဒ္မ ၅၂၃ အရ စီမံခန္႔ခြဲခြင့္သာ ရွိေပမည္။ (ဦးဘိုၾကီးႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အမႈကို ရည္ညႊန္းသည္။)"
----
အယူခံဝင္ရာတြင္ တင္ျပခြင့္ရွိေသာ အခ်က္အလက္မ်ား
×××××××××××××××××××××××××××××××
ရာဇဝတ္က်င့္ထံံုးဥပေဒပုဒ္မ ၄၁၈(၁) တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ျပ႒ာန္း ထားပါသည္။
"An appeal may lie on matter of fact as well as a matter of law, × × × × × × × × ×
× × × × × × × × ×
Explanation – The alleged severity of a sentence shall, for the purposes of this section, be deemed to be a matter of law."
{အမႈ အေၾကာင္းျခင္းရာအခ်က္အလက္ႏွင့္ ဥပေဒဆုိင္ရာ အခ်က္အလက္ မ်ားအေပၚ အယူခံႏိုင္သည္။× × × × . × × × × × × × × ×
× × × × × × × × ×.
ရွင္းလင္းခ်က္။ ျပစ္ဒဏ္ျပင္းထန္သည္ဟူေသာ အခ်က္ကို ဤပုဒ္မပါ ကိစၥမ်ားအလို႔ငွာ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ အခ်က္ျဖစ္သည္ဟု မွတ္ယူရမည္။}
မ်က္ေမွာက္ေခတ္ တရားစီရင္ေရးတြင္ ဂ်ဴရီမႈ စစ္ေဆးစီရင္ျခင္းမရွိသျဖင့္ အထက္ေဖာ္ျပပါျပ႒ာန္းခ်က္တြင္ ဂ်ဴရီလူၾကီးမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ စကားရပ္မ်ား ကိုေဖာ္ျပျခင္းမျပဳေတာ့ဘဲ ခ်န္လွပ္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
အထက္ေဖာ္ျပပါ ရာဇဝတ္က်င့္ထံံုးဥပေဒပုဒ္မ ၄၁၈(၁)ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္ အရ အယူခံမႈတြင္ ေအာက္ပါအခ်က္အလက္ ၂ ရပ္စလံုးကို တင္ျပခြင့္ရွိပါသည္။
(၁) အေၾကာင္းျခင္းရာ အခ်က္အလက္ (matter of fact)
(၂) ဥပေဒဆုိင္ရာ အခ်က္အလက္ (matter of law)
----
ေလးစားစြာျဖင့္
အပိုင္း(၂) ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
ဦးထြန္းမ်ိဳးေဌး
