ေနာက္ကြယ္က ႀကိဳးကိုင္တဲ့သူ
ကိုျဖဴ ။ ။ မိမိကိုယ္တိုင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူ မဟုတ္ေပမဲ့ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူနဲ႔ ထပ္တူ အျပစ္ရွိတဲ့အေၾကာင္း ေျပာျပပါ ဆရာ။
ယူတီေက ။ ။ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒ(ရာဇသတ္ႀကီး) ပုဒ္မ (၁၀၇-က-၁၂၀) ထိ ျပ႒ာန္းထားပါတယ္။ “အားေပးကူညီမႈ” လို႔ ေခၚပါတယ္။
အားေပးကူညီျခင္း။
လူသားေတြ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ထိေတြ႕၊ ဆက္ဆံၾကရတဲ့အခါ မိမိက အျခားသူကိုျဖစ္ေစ၊ အျခားသူက မိမိကို ျဖစ္ေစ ဆႏၵေမးျမန္းတာ၊ တိုင္ပင္တာ၊ အႀကံဥာဏ္ေတာင္းတာေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ေမးျမန္းသည္ျဖစ္ေစ၊ မေမးျမန္းဘဲ ျဖစ္ေစ အျခားသူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို ေထာက္ခံတာ၊ အားေပးတာ၊ အႀကံဥာဏ္ေပးတာ၊ တိုက္တြန္းတာေတြ လူတိုင္းမွာ ျပဳလုပ္ဖူး ၾကပါတယ္။ဥပမာ။ ၁။ တကၠသိုလ္ဆက္တက္မယ္၊ မတက္ဘူး။
၂။ အလုပ္၀င္လုပ္တယ္၊ မလုပ္ဘူး။
၃။ စစ္ထဲ၀င္မယ္၊ မ၀င္ဘူး။
၄။ မိန္းမယူမယ္၊ မယူေသးဘူး။
၅။ သူခ်ိန္းတဲ့ည သြားေတြ႕မယ္၊ မေတြ႕သင့္ဘူး။
အျခားသူ တစ္ေယာက္ျပဳလုပ္မဲ့ကိစၥ၊ မျပဳလုပ္မဲ့ကိစၥေတြကို ျပဳရန္ (မျပဳလုပ္ဘဲ) ပ်က္ကြက္ေစရန္ အားေပးတိုက္တြန္း ၾကရပါတယ္။ ဥပေဒနဲ႔ မလြတ္ကင္းတဲ့ကိစၥ မဟုတ္တဲ့ (ဥပေဒႏွင့္ မညီမဟုတ္) တဲ့ အထက္ပါကိစၥမ်ားကို အားေပးကူညီရင္ ျပစ္မႈေၾကာင္းအရ တာ၀န္မရွိ၊ အျပစ္မရွိပါဘူး။ ျပစ္မႈမေျမာက္ပါဘူး။ ေထာင္မက်ႏိုင္ပါဘူး။ (သို႔ေသာ္ အႀကံေပး၊ တိုက္တြန္းခဲ့တဲ့ ကိစၥ မေအာင္ျမင္၊ မႀကီးပြား၊ အဆင္မေျပရင္ေတာ့၊ လူမႈေရးအျပစ္ေျပာတာ ခံရတတ္ပါတယ္။)
ဥပမာ။ - သူငယ္ခ်င္းကို စစ္ထဲ၀င္ဖို႔ တိုက္တြန္းခဲ့မိတယ္။ ဌာနဆိုင္ရာ အႀကီးအကဲ (ညႊန္ခ်ဳပ္)ျဖစ္ၿပီး၊ ႀကီးပြားေနရင္၊ တိုက္တြန္းအားေပးသူကို ေက်းဇူးမတင္ၾကပါဘူး။ အဲ - တိုက္ပြဲက်သြားခဲ့ရင္ေတာ့ “မင္းတို႔ သူငယ္ခ်င္းကို ေသတြင္းထဲ ၀ိုင္းၿပီး ပို႕လိုက္ၾကတာေလ” လို႔ လူမႈေရး အျပစ္တင္တာ ခံရတတ္ပါတယ္။
- အလားတူပါပဲ။ သူငယ္ခ်င္းကို မိန္းမယူဖို႔ တိုက္တြန္းခဲ့တယ္။ ေခၽြးမက သေဘာေကာင္း၊ လုပ္တတ္ကိုင္တတ္၊ ႀကီးပြားသြားရင္ေတာ့ သူငယ္ခ်င္းမိဘမ်ားက ဘာမွမေျပာပါဘူး။ ေခၽြးမက ဆိုးလို႔၊ သားက မိဘကို မေတြ႕ရဘူး၊ မေထာက္ပ့ံရဘူးဆိုရင္ မိန္းမယူဖို႔ တိုက္တြန္းတဲ့ သူငယ္ခ်င္းေတြ အျပစ္ေျပာခံရပါတယ္။
ျပစ္မႈေျမာက္ေသာ အားေပးကူညီမႈမ်ား အေၾကာင္း
ျပစ္မႈ - ဆိုတာ၊ ျပစ္မႈဆိုင္ရာဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ အထူးဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ ျပစ္ဒဏ္စီရင္ထိုက္တဲ့ ျပဳလုပ္မႈ ကို ေခၚပါတယ္။ျပဳလုပ္မႈ - ဆိုတာမွာ ျပဳလုပ္မႈသာမက၊ ပ်က္ကြက္မႈလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။
ဥပေဒနဲ႔မညီေသာ ျပဳလုပ္မႈ/ ပ်က္ကြက္မႈ။
ဥပေဒက တားျမစ္ထားတဲ့ ျပဳလုပ္မႈ၊ ပ်က္ကြက္မႈကို ဆိုလိုပါတယ္။ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူ ။ ဥပေဒနဲ႔မညီေသာ ျပဳလုပ္မႈ၊ ပ်က္ကြက္မႈကို ကိုယ္တိုင္က်ဴးလြန္သူ။
(ဥပမာ ။ လူသတ္သူ၊ ဓါးျပတိုက္သူ၊ ခိုးသူ၊ လုယက္သူ၊ မီးရိႈ႕သူ၊ လိမ္လည္သူ၊ အလြဲသုံးသူ)
အားေပးကူညီသူ (ABETOR)
အထက္ပါ (သတ္၊ တိုက္၊ ခိုး၊ လု၊ ရိႈ႕၊ လိမ္၊ လြဲသုံး) ျပစ္မႈမ်ား ကိုယ္တိုင္က်ဴးလြန္သူကို၊ က်ဴးလြန္ေစရန္ (တိုက္တြန္း လႈံ႕ေဆာ္၊ ပူးေပါင္းႀကံစည္၊ တမင္ကူပ့ံ) သူမ်ားကို အားေပးကူညီသူ လို႔ ေခၚပါတယ္။
အားေပးကူညီမႈ ။ အားေပးကူညီမႈေျမာက္တဲ့ ျပဳလုပ္မႈမ်ား -
(က) လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း ။ အရာတစ္ခုျပဳေစရန္၊ ျဖစ္ေျမာက္ေစရန္ လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း။
ဥပမာ ။ (C)ကိုသတ္ရန္ (B)ကို (A)က “ဒီေကာင္မ်ိဳးက သတ္ပစ္မွ ေအးမွာပါကြာ လုပ္သာလုပ္” လို႔ တိုက္တြန္း တယ္။ (B) က (C)ကို သတ္တယ္။ (B) ဟာ လူသတ္မႈက်ဴးလြန္တယ္။ (A) လူသတ္ရန္ (လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း ျဖင့္) အားေပးကူညီမႈကို က်ဴးလြန္တယ္။“သာလွေအာင္ အမႈမွာ (A) လႈံ႕ေဆာ္ေသာ္လည္း (B) သည္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သည္ျဖစ္ေစ၊ မက်ဴးလြန္ ဘဲျဖစ္ေစ (A) သည္ လူသတ္ရန္ အားေပးကူညီမႈေျမာက္သည္” လို႔ ထုံးဖြဲ႕ထားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပစ္မႈ မက်ဴးလြန္ေသာ္လည္း က်ဴးလြန္ေစရန္ လႈံ႕ေဆာ္ (အားေပးကူညီ) လွ်င္ ျပစ္မႈေျမာက္ပါတယ္။ ထို႔ျပင္ အားေပးကူညီျခင္း ခံရသူ/ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူ (B)ဟာ အျပစ္မရွိ (ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ရာ မေရာက္ႏိုင္)သူ ျဖစ္ေပမဲ့၊ အားေပးကူညီသူ (A) ဟာ ျပစ္မႈေျမာက္တယ္။
ဥပမာ ။ (၇)ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ (B) ကို (C)စားမဲ့ထမင္းပြဲမွာ အဆိပ္ခတ္ထားတဲ့ ဟင္းခြက္ သြားခ်ေစ တယ္။ (C)ေသတဲ့ကိစၥမွာ (B) ကေလးငယ္ဟာ အျပစ္မရွိေပမဲ့၊ အားေပးကူညီသူ (A)ဟာ လူသတ္ရန္ အားေပးကူညီမႈေျမာက္တယ္။
ဥပမာ ။ အရူး (B) ကို ရပ္ကြက္ထဲကအိမ္ မီးရိႈ႕ရန္ (A)က လႈံ႕ေဆာ္တယ္။ မီးရႈိ႕တယ္။ (B) ဟာအရူးျဖစ္လို႔ ျပစ္မႈ မေျမာက္ေပမဲ့၊ အားေပးကူညီသူ (A) အားေပးကူညီမႈေျမာက္တယ္။
အားေပးကူညီမႈဟာ ျပစ္မႈျဖစ္တဲ့အတြက္ အားေပးကူညီသူကို အားေပးကူညီျခင္းဟာလည္း ျပစ္မႈျဖစ္တယ္။ (D)ကို (C)က သတ္ေစရန္ ( B ) ကို ( A ) ကလႈံ႕ေဆာ္တယ္။ (A) အားေပး -- ( B ) အားေပး။ (C)သတ္ --- (D) ေသ --- တဲ့ျဖစ္စဥ္မွာ (C) ဟာ လူသတ္မႈက်ဴးလြန္သူ (A) နဲ႔ (B) ဟာ လူသတ္ရန္ အားေပး ကူညီသူေျမာက္တယ္။
(ခ) ပူးေပါင္းႀကံစည္ျခင္း
မတရားတဲ့ကိစၥကို ျပဳလုပ္ေစရန္၊ သို႔မဟုတ္ တရားတဲ့ကိစၥကို မတရားတဲ့နည္းလမ္းနဲ႔ ျပဳလုပ္ေစရန္ အလို႔ငွာ လူအ မ်ားစုေပါင္းျခင္း၊ သေဘာတူျခင္း၊ ပူးေပါင္းႀကံစည္ျခင္းကို ဆိုလိုပါတယ္။ ပူးေပါင္းႀကံစည္ျခင္းျဖစ္ဖို႔ အဂၤါရပ္ (၃)ရပ္ လိုအပ္ပါတယ္။(၁) လူတစ္ဦးထက္ ပိုရမယ္။
(၂) တစ္စုံတစ္ခုျပဳဖို႔ တိုက္ရိုက္၊ သြယ္၀ိုက္ၿပီး သေဘာတူၾကရမယ္။
(၃) ပူးေပါင္းႀကံစည္တဲ့ အႀကံအတိုင္း ျပဳတဲ့ျပဳလုပ္မႈ လုပ္ခဲ့ရမယ္။
ဥပမာ။ (D) ကို အဆိပ္ခတ္သတ္ရန္ ပူးေပါင္း၍ (A) (B) (C)တို႔ ႀကံစည္ၾကတယ္။ (A) (B) အဆိပ္၀ယ္ခဲ့တယ္။ (C)က (D)ကို ထမင္းဖိတ္ေကၽြးတယ္။ အဆိပ္ခတ္သတ္လိုက္တယ္။ (C)လူသတ္မႈ က်ဴးလြန္သူ။ (A) (B)က ပူးေပါင္း ႀကံစည္၍ အားေပးကူညီသူျဖစ္တယ္။
(ဂ) တမင္ကူပ့ံျခင္း
ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ရာမွာ လြယ္ကူေစရန္ တိုက္ရိုက္ကူညီပ့ံပိုးတာကို ဆိုလိုပါတယ္။ (D) ကို အဆိပ္ခတ္သတ္ရန္ ကိစၥ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႕ေစဖို႔ (D)ရဲ႕ မိတ္ေဆြ (O)က (C)နဲ႔ (D)ကို ထမင္းစား ဖိတ္ေကၽြးတယ္။ (C)က အဆိပ္ခတ္၍ (D)ေသရာမွာ ( O )ဟာ တမင္ကူပ့ံျခင္းျဖင့္ အားေပးကူညီမႈေျမာက္တယ္။အားေပးကူညီသူအေပၚ ခ်မွတ္ရမည့္ျပစ္ဒဏ္
ပုဒ္မ-၁၀၉ - အားေပးကူညီသူအား ခ်မွတ္ရန္ ျပစ္ဒဏ္အတိအလင္း ျပ႒ာန္းမထားရင္၊ က်ဴးလြန္တဲ့မူရင္းျပစ္မႈရဲ႕ ျပစ္ဒဏ္ခ် မွတ္ရမည္။ပုဒ္မ-၁၁၄ - ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူနဲ႔အတူ အားေပးကူညီသူရွိေနခဲ့ရင္ ထိုျပစ္မႈကို ကိုယ္တိုင္က်ဴးလြန္ဘိသကဲ့သို႔ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ ရမယ္။
ပုဒ္မ-၁၁၀/ပုဒ္မ-၁၁၁ - အားေပးကူညီခံရသူက ကြဲလြဲေသာျပစ္မႈကို က်ဴးလြန္ခဲ့ရင္ ထိုက်ဴးလြန္တဲ့ ျပစ္မႈအတြက္ ျပ႒ာန္းတဲ့ျပစ္ဒဏ္ကို အားေပးကူညီသူကလည္း က်ခံရပါတယ္။
ဥပမာ - (A) က (B) ကို (C)အားသတ္ရန္ ေငြေပး၍ ခိုင္းခဲ့တယ္။ (B)က (C)အိပ္တတ္တဲ့ အိပ္ယာေပၚမွာ အိပ္ေနတဲ့သူကို သတ္ခဲ့တယ္။ ေသသူဟာ ( C ) မဟုတ္ဘဲ၊ ထိုညကမွ အိမ္ကိုလာတည္းတဲ့ ဧည့္သည္ျဖစ္ေန တယ္။ ဧည့္သည္ေသရန္ အားေပးကူညီသူမွာ အႀကံအစည္ မရွိေသာ္လည္း ထိုသူအားသတ္ရန္ တိုက္ရိုက္အား ေပးသကဲ့သို႔ ျပစ္မႈေျမာက္တယ္။
ဥပမာ - (A) ဟာ ကေလးငယ္ကို အဆိပ္ပါတဲ့ ဟင္းခြက္ ခ်ခိုင္းထားရာမွာ၊ လူမွားၿပီး အျခားသူ အဆိပ္သင့္ ၿပီး ေသတယ္။ ထိုသူ ေသေစရန္ တိုက္ရိုက္အားေပးသကဲ့သို႔ တာ၀န္ရွိတယ္။
ဥပမာ (A) တပ္ဖဲြ႕အႀကီးအကဲဟာ တပ္ဖဲြ႕ကို ဆႏၵျပေနတဲ့ လူအုပ္အား ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ လူစုခဲြခိုင္းတယ္။ တပ္ဖဲြ႕၀င္တစ္ဦးက လူအုပ္ထဲက မိန္းမတစ္ဦးရဲ႕ ေခါင္းကို ေသနတ္နဲ႔ ပစ္လို႔ ေသသြားတယ္။ (သို႔မဟုတ္) လူအုပ္ထဲက မိန္းကေလးငယ္တစ္ဦးကို မဟားဒယား ဖက္ထားတယ္။ အႀကီးအကဲဟာ ဒီျပဳလုပ္မႈ႕မွာ ထပ္တူ၊ တိုက္ရိုက္ တာ၀န္ရွိတယ္။
ပ်က္ကြက္မႈကို အားေပးကူညီျခင္း
အားေပးကူညီသူဟာ မိမိကိုယ္တိုင္ျပဳလုပ္ရန္ တာ၀န္မရွိတဲ့ကိစၥကို အျခားသူအား မျပဳလုပ္ဘဲ ပ်က္ကြက္ေစရန္ အားေပးကူညီရင္ ျပစ္မႈေျမာက္တယ္။ဥပမာ - ရဲအခ်ဳပ္ၾကပ္၊ ေထာင္မွဴး၊ ေထာက္လွမ္းေရး၊ အခ်ဳပ္ၾကပ္တို႔ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားတဲ့ (C)ကို အစာမေကၽြး၊ ေရမေပးဘဲထားရန္ အထက္အရာရွိ က အခ်ဳပ္ၾကပ္ကို ညႊန္ၾကားတယ္။ အခ်ဳပ္တရားခံ (C)ေသတယ္။ အားေပး ကူညီသူအရာရွိဟာ မိမိကိုယ္တိုင္ အခ်ဳပ္တရားခံမ်ားကို အစာေကၽြး၊ ေရေပးရန္ တာ၀န္မရွိေပမဲ့၊ လူသတ္မႈ အားေပးကူညီမႈေျမာက္တယ္။
အားေပးကူညီမႈအႏွစ္ခ်ဳပ္
၁။ အားေပးကူညီခံရသူ (က်ဴးလြန္သူ)ဟာ ထိုျပစ္မႈကို က်ဴးလြန္သည္ျဖစ္ေစ၊ မက်ဴးလြန္ဘဲျဖစ္ေစ၊ အားေပးကူညီသူမွာ အျပစ္ ရွိတယ္။၂။ အားေပးကူညီခံရသူဟာ (ငယ္၊ ရူး၊ မူး) စတဲ့ ျပစ္မႈ မေျမာက္ႏိုင္တဲ့သူျဖစ္ေသာ္လည္း အားေပးကူညီသူမွ အျပစ္ရွိတယ္။
၃။ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္တဲ့ေနရာမွာ အားေပးကူညီသူရွိေနသည္ျဖစ္ေစ၊ မရွိဘဲျဖစ္ေစ အားေပးကူညီသူမွာ အျပစ္ရွိတယ္။
၄။ အားေပးကူညီလိုက္တဲ့ျပစ္မႈကို တလြဲက်ဴးလြန္လာရင္လည္း၊ ထိုျပစ္မႈအတြက္ အားေပးကူညီသူမွာ တိုက္ရိုက္တာ၀န္ရွိ တယ္။ အျပစ္ရွိတယ္။
စဥ္းစားရန္ျဖစ္စဥ္မ်ား
၁။ တရားသူႀကီးထံ လာဘ္ေပးရန္ လိုက္ပို႔ေပးတဲ့လူ။ မိတ္ဆက္ေပးသူ။၂။ အဓိကရုန္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေစရန္ ေနာက္ကြယ္က ႀကိဳးကိုင္ေနတဲ့သူ။
၃။ အဓိကရုန္းမ်ား၌ ရုတ္တရက္ ကားမ်ားနဲ႔ေရာက္လာတဲ့လူစုကို ေနာက္ကြယ္က စနစ္တက် စီစဥ္ေပးေနတဲ့သူ။
၄။ မိမိေမြးေန႔မွာလာဖို႔ ဖိတ္ရခက္တဲ့ သူငယ္ခ်င္းကို လက္ထိပ္ခတ္ၿပီး ေခၚလာတဲ့သူငယ္ခ်င္းတစ္စု။
၅။ မိမိဘက္က သက္ေသ လိမ္လည္ထြက္ဆိုေပးဖို႔ အငွားသက္ေသ ငွားေပးသည့္ အမႈပြဲစား။
၆။ သူငယ္ခ်င္း မိန္းမခိုးရာမွာ မိမိကားနဲ႔ ကားတင္ ခိုးေပးတဲ့သူငယ္ခ်င္း။
၇။ “ေမာင္ထြန္းေအာင္ဟာ ဓါးျပမႈကို အစီအစဥ္ ျပဳလုပ္ေပးခဲ့ၿပီး၊ ဓါးျပမ်ားကို စည္းရုံးေပးခဲ့တယ္။ သို႔ရာတြင္ ဓါးျပတိုက္ရာတြင္ လိုက္ပါသြားျခင္းမရွိ။ အျခားသူမ်ား ဓါးျပမႈက်ဴးလြန္ခဲ့ၿပီး ေမာင္ထြန္းေအာင္ဟာ မိမိေ၀စုမ်ား ရယူခဲ့တယ္။ ဓါးျပမႈ အဓိက က်ဴးလြန္သူကဲ့သို႔ ေမာင္ထြန္းေအာင္ကို ျပစ္မႈထင္ရွားစီရင္တယ္။” (ေမာင္ထြန္းေအာင္အမႈ ၁၉၄၆-ရန္ကုန္-၃၁၃)
၈။ “မိုးေက်ာ္ကို ေမာင္လွျမင့္ သတ္ျဖတ္စဥ္က ဦးလာဘနဲ႔ မတင္လွတို႔က သတ္ျဖတ္တဲ့ေနရာမွာ မရွိၾကဘဲ ေက်ာင္းေပၚမွာ ရွိေနတယ္။ သို႔ရာတြင္ ဦးလာဘက လွျမင့္အား ရဲဒင္းထုတ္ေပးၿပီး မိုးေက်ာ္ကို သတ္ခိုင္းခဲ့ေၾကာင္း၊ ထို႔ေနာက္ ေသသူ မိုးေက်ာ္အေလာင္းမွ အသားမ်ားကို ဟင္းခ်က္၍ လူအမ်ားကို ေကၽြးခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရ၍ အားေပးကူညီမႈအရ ေသဒဏ္ က်ခံေစ။ (လူသားစား ဦးလာဘ (ခ) ဦးေရႊၿမိဳင္ပါ - ၃အမႈ-၁၉၇၉-မတစ-၁၃၆)
ကိုျဖဴ ။ ။ ဒါဆို ေနာက္ကြယ္က ႀကိဳးကိုင္တဲ့ လူေတြဟာ ဘယ္ေနရာမွာေနေန အျပစ္က မလြတ္ဘူးေပါ့ေနာ္။
ယူတီေက ။ ။ ေဖၚထုတ္ၿပီး အေရးယူႏိုင္ရင္ေပါ့ဗ်ာ။
UTK (မဟာဝိဇၨာ၊ သိပၸံ၊ ဥပေဒ)
