စုစည္းမႈမရွိသည့္ "ရံုးျငင္းခ်က္"မ်ားေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာတတ္ေသာ အက်ဳိးဆက္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း (၁)
ဦးမ်ိဳးတင့္
တရားမမႈခင္းမ်ားတြင္ ရုံးျငင္းခ်က္မ်ားကို မည္သို႔ထုတ္ႏႈတ္ ထားရွိရမည္ကို က်င့္ထုံးဥပေဒ၊ ရုံးလက္စြဲ၊ ညႊန္ၾကားလႊာ၊ ညႊန္ၾကားခ်က္/အမိန္႔စာမ်ား ထုတ္ျပန္ထားသျဖင့္ ဥပေဒသမားတိုင္း သိရွိၾကျပီး ျဖစ္ပါသည္။
မည္သိုပင္ ေစ့ငွစြာ ျပဌာန္းထားသည္ဆိုေစဦး။ အခ်ဳိ႕ေသာ လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ငယ္မ်ားကို လႊမ္းျခဳံ ျပဌာန္းထားႏွိုင္ျခင္း မရွိသျဖင့္ လက္ေတြ႕လုပ္ငန္းငယ္အခ်ဳိ႕ကို ဥပေဒႏွင့္လည္းမဆန္႔က်င့္သည့္ Court practice (ရုံးက်င့္စဥ္) အရသာ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေနျကသည္ကို ေတြ႕ျမင္ရတတ္ပါသည္။
ယင္းက်င့္စဥ္အခ်ဳိ႕ သည္ က်င့္ထုံး၊ လက္စြဲ၊ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားတြင္ ပါဝင္ျခင္းမရွိသျဖင့္ လိုက္နာရန္မလိုဟု ဆိုသူက ဆိုၾကပါသည္။ အခ်ဳိ႕ကလည္း မိမိလက္ဦးဆရာ၏ က်င့္စဥ္အတိုင္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ တတ္ၾကသည္ကို ေတြ႕ျမင္ရပါသည္။ သို႔ျဖစ္၍ က်င့္ထုံးတြင္ အတိအက် ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိေသာ ရုံးလုပ္ငန္းအခ်ဳိ႕ကို လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္မႈသည္ တခါတရံ လက္ဦး ဆရာမ်ား၏ က်င့္စဥ္ (လုပ္နည္းလုပ္ဟန္) အေပၚအေျခတည္ တတ္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။
တရားမမႈတစ္ခုကို စတင္စစ္ေဆးသည့္ တရားသူႀကီးကပင္ စီရင္ခ်က္ ခ်မွတ္ခြင့္ၾကဳံသည့္ အမႈမ်ားရွိသကဲ့သို႔ ေျပာင္းေရြ႕တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေန ၾကရသျဖင့္၄င္း အျခားအေၾကာင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ ၄/၅ႏွစ္ေက်ာ္ ၾကန္႔ၾကာေန သျဖင့္၄င္း ေနာက္ဆက္ခံသူတရားသူႀကီးမ်ားက စီရင္ခ်က္ ခ်ရသည့္ အမႈမ်ားလည္း ရွိတတ္ပါသည္။
ထိုသို႔ တရားသူႀကီးအဆင့္ဆင့္ လႊဲေျပာင္းစစ္ေဆးခဲ့ရသည္ျပင္ အမႈသည္မ်ားကလည္း ေရွ႕ေနအႀကိမ္ႀကိမ္ ေျပာင္းလဲကာ စြပ္စြဲ/ထုေခ် တတ္ၾကသျဖင့္ အမႈၾကာလာသည္ႏွင့္အမၽွ ထုတ္ႏႈတ္ၿပီးေသာ မူလရုံးျငင္းခ်က္မ်ားကိုပင္ (ေနာက္)ေရွ႕ေနအသစ္က ေၾကနပ္မႈ မရွိ ျဖစ္တတ္ရာမွ --
- ေနာက္တိုးျငင္းခ်က္(အသစ္)အျဖစ္ ထပ္မံ ျဖည့္စြက္ေပးရန္
- မူလရုံးျငင္းခ်က္မ်ားအနက္ အခ်ဳိ႕ျငင္းခ်က္မ်ားကို ႏႈတ္ပယ္ေပးရန္
- ေနာက္တိုးျငင္းခ်က္ သို႔မဟုတ္ အခ်ဳိ႕ျငင္းခ်က္ကို ဥပေဒ ျငင္းခ်က္အျဖစ္ ထုတ္ႏႈတ္ေပးရန္
ေလၽွာက္ထားလာ တတ္ပါသည္။ ထိုအခါ ရုံးကႏွစ္ဘက္ၾကားနာ၍ အမိန္႔ခ် မွတ္ျခင္း၊ ယင္းအမိန္႔ကို မေက်နပ္သူက ျပင္ဆင္မႈတက္ေရာက္ျခင္းတို႔ မလြဲမေသြ ၾကဳံေတြ႕ရတတ္ ပါသည္။ ထိုအခါ မူလရုံးျငင္းခ်က္/ေနာက္တိုးျငင္းခ်က္/ဥပေဒဆိုင္ ရာျငင္းခ်က္ စသည့္တို႔ကို အမိန္႔ခ်မွတ္ခဲ့ရသည့္ ေန႔ရက္မ်ား တူညီျခင္း မရွိႏွိုင္ေတာ့ေပ။
အမိန္႔ခ်မွတ္သည့္ေန႔မ်ား မတူညီသည့္အေလၽွာက္ အမႈတြဲတြင္ အဆိုပါျငင္းခ်က္မ်ား ေရာက္ရွိေနသည့္ ေနရာမ်ားမွလည္း မူလျငင္းခ်က္မ်ား တြဲထားရာေနရာႏွင့္ အလွမ္း ကြာျခားသြားၾကမည္ ျဖစ္သည္။
ေရွ႕ေနေျပာင္းငွားမႈ ျဖစ္စဥ္အခ်ဳိ႕တြင္လည္း ေရွ႕ေနအခ်င္းခ်င္း အမႈတြဲမွတ္တမ္းမ်ား လႊဲေျပာင္းေပးမႈ အားနည္း ၾကသျဖင့္ ~
(က) ယခင္ေရွ႕ေန ေလၽွာက္ထားခဲ့သျဖင့္ အမိန္႔ခ်ျပီးကိစၥကို ေနာက္ေရွ႕ေနက ထပ္မံေလၽွာက္ ထားမိျခင္း။
( ခ) ေနာက္ ရုံးထိုင္တရားသူႀကီးမ်ားကလည္း တစ္စုတစ္စည္းတည္း မရွိသည့္ ျငင္းခ်က္အမိန္႔မ်ားေၾကာင့္
ယခင္ေလၽွာက္ထားဘူးသည္ကို မသိဘဲ ထပ္မံၾကားနာ၍ အမိန္႔ခ်မွတ္တတ္ျခင္း။
( ဂ) ေနာက္တရားသူႀကီးမ်ားက စီရင္ခ်က္ အမိန္႔ခ်မွတ္ရာတြင္လည္း ျငင္းခ်က္မ်ားျပန္႔ၾကဲေနသျဖင့္
စီရင္ခ်က္၌ ေျဖဆိုရာတြင္ ရုံးျငင္းခ်က္ အခ်ဳိ႕က်န္ေနတတ္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္
(ဃ) ဆက္ခံသည့္ တရားသူႀကီးက ျငင္းခ်က္မ်ား စုစည္း စီစစ္ေနရသျဖင့္ စီရင္ခ်က္ခ်ရန္ ရက္ခ်ိန္း
သတ္မွတ္ ထားေသာ္လည္း မခ်ျဖစ္ဘဲ ထပ္မံခ်ိန္းဆိုေနရသျဖင့္ အမႈ ၾကန္႔ၾကာတတ္ျခင္း
စသည္တို႔ ျဖစ္ေပၚ လာတတ္ပါသည္။ ထိုအခါ အမႈသည္မ်ားႏွင့္ အမ်ားျပည္သူ အခ်ဳိ႕က --
-- တရားရုံးအေပၚ လာဘ္ လာဘ ေမၽွာ္သည္ဟု အထင္မွားတတ္ျခင္း သို႔မဟုတ္
-- ယခင္ေရွ႕ေနေလၽွာက္ထားစဥ္က ပယ္ျပီးသား ျဖည့္စြက္ျငင္းခ်က္ကို ထပ္မံေလၽွာက္ထားလာသည့္
ေနာက္ေရွ႕ေနအေပၚတစ္ဖက္အမႈသည္က တရားရုံးကို မေထမဲ့ျမင္ လုပ္သည္ဟု စြပ္စြဲလာတတ္ျခင္း
သို႔မဟုတ္
-- မလိုလားအပ္ဘဲ အမႈၾကန္႔ၾကာေစျခင္း စသည္, စသည္တို႔ ၾကဳံေတြ႕ရတတ္ပါသည္။
သို႔ျဖစ္၍ မူလရုံးျငင္းခ်က္မ်ားကို ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲျခင္း ျပဳရာတြင္ အမႈထြဲ၌ ျငင္းခ်က္မ်ားအား မည္ကဲ့သို႔ စီစဥ္ ထားရွိသင့္သည္ကို ျမင္ဆရာတစ္ဦး၏ "မူ" ကို နမူနာယူ၍ ယခု post တြင္ေဆြးေႏြးလိုပါသည္။
ရုံးျငင္းခ်က္မ်ားကို တိုးသည့္အခါ သို႔မဟုတ္ ေလၽွာ့သည့္အခါတိုင္း၌ ျငင္းခ်က္မ်ားကို အပိုင္းပိုင္း ခြဲမထားဘဲ အားလံုးကို စုေပါင္းၿပီး အမွတ္စဥ္သစ္ျဖင့္ စဥ္၍ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ဥပမာ-၂ သို႔မဟုတ္ ဥပမာ-၃ ပါအတိုင္း ျငင္းခ်က္ ပုံစံသစ္ တစ္ရြက္ ေရးသားရန္ ထိုပုံစံတြင္ " ျငင္းခ်က္မ်ား"ဟု အလံတပ္ကာ အမႈမာတိကာစဥ္ အတိုင္း သတ္မွတ္ ေနရာတြင္ တြဲထားရန္ လိုအပ္ပါ သည္။
ဥပမာ- ၁
-တရားရုံးက ဆိုလႊာေခ်လႊာအရ ရုံးျငင္းခ်က္ ၃ ရပ္ထုတ္ႏႈတ္သည္။(တရားရုံးက ကနဦး/မူလ ထုတ္သည့္ျငင္းခ်က္)
ရုံးျငင္းခ်က္မ်ား
(၁) × × ×
(၂) × × ×
(၃) × တရားလို မည္သည့္သက္သာခြင့္ ရထိုက္ပါသနည္း။
ဥပမာ-၂
-တရားလို/ၿပိဳင္ကေနာက္တိုးျငင္းခ်က္၃ရပ္တိုးရန္ေလၽွာက္ရာ၂ရပ္ကိုခြင့္ျပဳခဲ့သည္။
အေၾကာင္းျခင္းရာျငင္းခ်က္မ်ားသာျဖစ္ပါက ျငင္းခ်က္ျပန္စဥ္ရန္မွာ ကြင္းဆက္ အလိုက္ ကပ္လၽွက္စဥ္ရန္/မူလအစဥ္ ၃ သည္ စဥ္ ၅ ျဖစ္သြားမည္။
ရုံးျငင္းခ်က္မ်ား
(၁) × × ×
(၂) × × ×
(၃) × × ×
(၄) × × ×
(၅) × တရားလိုမည္သည့္သက္သာခြင့္ ရထိုက္ပါသနည္း။
ဥပမာ- ၃
- တိုးေပးလိုက္သည့္ ရုံးျငင္းခ်က္ ၂ ရပ္တြင္ ဥပေဒျငင္းခ်က္ ၁ ရပ္ပါ က
ရုံးျငင္းခ်က္မ်ား
ဥပေဒဆိုင္ရာျငင္းခ်က္မ်ား
(၁) × × × ျဖည့္စြက္လိုက္သည့္ ဥပေဒျငင္းခ်က္
အေၾကာင္းျခင္းရာဆိုင္ရာျငင္းခ်က္မ်ား
(၂) × × ×
(၃) × × ×
(၄) × × ×
(၅) × တရားလိုမည္သည့္သက္သာခြင့္ ရထိုက္ပါသနည္း။
ဥပမာ- ၄
- ျငင္းခ်က္ တိုးျခင္းမျပဳဘဲ မူလျငင္းခ်က္မ်ားမွ ဥပေဒျငင္းခ်က္ ထုတ္ႏႈတ္ပါက ၄င္းကိုအစဥ္(၁) မွ စတင္သတ္မွတ္ရန္ျဖစ္သည္။
ယင္းသို႔ စုစည္းေဖာ္ျပရာတြင္ ျဖည့္စြက္ျငင္းခ်က္ ေဘးတြင္ သက္ဆိုင္ရာ ရက္စြဲအတိုျပထားျခင္းျဖင့္-
- အမႈရင္ဆိုင္သည့္ ကာလ မည္မၽွၾကာၾကာ
- အမႈစစ္ တရားသူႀကီး ဘယ္ႏွစ္ဦးေျပာင္းေျပာင္း
-အမႈတြဲဘယ္ေလာက္ထူထူ
- အမႈတြဲကို ဘယ္ႏွစ္ပိုင္းခြဲ၍ ခ်ဳပ္ထား , ခ်ဳပ္ထား
ရုံးျငင္းခ်က္မ်ားကို တစုတည္း အလြယ္တကူ ျပည့္စုံစြာေတြ႕ျမင့္ႏွိုင္ပါေၾကာင္း (ဆက္ရန္)
ဆရာ ဦးမ်ိဳးတင့္
