အမႈတစ္ခုတြင္ စာခ်ဳပ္ပ်က္ျပယ္ေၾကာင္းအျငင္းပြားခ်က္ရိွေနဆဲတြင္ အဆိုပါစာခ်ဳပ္ကို ပယ္ဖ်က္ေပးေစလိုမႈ "တရားတစ္ထံုး" ထပ္မံစြဲဆိုႏိုင္ျခင္းရွိမရွိ။
အမႈတစ္ခုတြင္ A က B အေပၚတြင္ စာခ်ဳပ္တစ္ခုကိုအေျခခံ၍ တရားစြဲဆုိသည္။ B က ထိုအမႈတြင္ တရားလိုအားကိုုးအားထားျပဳသည့္ စာခ်ဳပ္သည္ လိမ္လည္လွည့္ျဖားခ်ဳပ္ဆိုထား၍ ပ်က္ျပယ္ေသာ(void) စာခ်ဳပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ေခ်ပသည္။
တဖန္ B က ယင္းစာခ်ဳပ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ပယ္ဖ်က္ေပးေစလိုမႈ သီးျခားတရားတစ္ထံုးစြဲဆိုသည္။
ထိုကဲ့သို႔ စြဲဆိုျခင္းမ်ား ယေန႔ေခတ္စားေနသည္ကိုေတြ႔ရွိရပါသည္။
အမႈတစ္ခုတြင္ စာခ်ဳပ္ပ်က္ျပယ္(void)ေၾကာင္း အျငင္းပြားခ်က္ရိွေနဆဲတြင္ အဆိုပါစာခ်ဳပ္ကို ပယ္ဖ်က္ေပးေစလိုမႈ "တရားတစ္ထံုး" ထပ္မံစြဲဆိုပိုင္ခြင့္ရွိပါမည္လား။
------
စာခ်ဳပ္စာတမ္းပယ္ဖ်က္ေပးေစလိုမႈသည္။ သီးျခားသက္သာခြင့္ ဥပေဒပုဒ္မ - ၃၉ အရျဖစ္သည္။
သီးျခားသက္သာခြင့္ဥပေဒပုဒ္မ - ၃၉ အရ တရားစြဲဆိုရန္အေၾကာင္းသည္
(၁) အခ်င္းျဖစ္စာခ်ဳပ္သည္ ပ်က္ျပယ္ (void) သို႔မဟုတ္ ပယ္ဖ်က္ခြင့္ရွိေသာ (voidable) စာခ်ဳပ္ျဖစ္ျခင္း၊
(၂) ယင္းစာခ်ဳပ္ကို မပယ္ဖ်က္ပဲထားပါက တရားလိုအား အႀကီးအက်ယ္ထိခိုက္နစ္နာမည္ျဖစ္ျခင္း၊
တို႔ျဖစ္သည္။
------
ခ်ဂန္လာ ႏွင့္ ဒြန္ဒူး (ဘံုဘိုင္ အတြဲ - ၂၇ ၊ စာ - ၆၀၇) တြင္
အခ်င္းျဖစ္စာခ်ဳပ္စာတမ္းသည္ တရားလိုအား ထိခိုက္နစ္နာေစရန္ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာအေၾကာင္းရွိမွသာ တရားလိုက စာခ်ဳပ္ကို ပယ္ဖ်က္မည္ျဖစ္သည္။
စာခ်ဳပ္စာတမ္းတစ္ရပ္ကို ပ်က္ျပယ္ေစႏိုင္ခြင့္ရွိမရွိမွာ အမႈတစ္မႈတြင္ ေပၚေပါက္ၿပီးျဖစ္လွ်င္ ထုိစာခ်ဳပ္ကို ဖ်က္ေပးရန္ တရားတစ္ထံုးစြဲဆုိျခင္း မျပဳႏိုင္ေတာ့ေပ။
ဥပမာ -"ေအ" က "ဘီ" အေပၚ စာခ်ဳပ္တစ္ခုကို အေျခခံ၍ စြဲဆိုရာတြင္ "ဘီ"က ၄င္းစာခ်ဳပ္မွာ ပ်က္ျပယ္ေၾကာင္း ထုေခ်သည္။
ထုိအမႈကိုဆိုင္ဆဲတြင္ "ဘီ"သည္ ထုိစာခ်ဳပ္ကို ပယ္ဖ်က္ေပးေစရန္ အတြက္ စြဲဆိုျခင္းမျပဳနိုင္။
အေၾကာင္းမူ "ေအ" စြဲဆိုေသာအမႈတြင္ "ဘီ"သည္ ယင္းကိစၥကို အဓိက ထားၿပီး ထုေခ်ေသးသည္ျဖစ္၍ စာခ်ဳပ္ကို ပယ္ဖ်က္ေပးရန္အတြက္ စြဲဆုိျခင္းမျပဳလွ်င္ အၾကီးအက်ယ္ ထိခိုက္နစ္နာမည္ဟု မဆိုႏိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
(ဦးျမ ၊ ေသာင္းေျပာင္းေထြလာ ဥပေဒျပသနာ ၊ အမွတ္- ၅ ၊ စာ - ၂၉၁)
------
အထက္တြင္ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း စာခ်ဳပ္ပယ္ဖ်က္ေပးေစလိုမႈ၏တရားစြဲဆိုရန္အေၾကာင္းတစ္ရပ္ သည္
"ယင္းစာခ်ဳပ္ကို မပယ္ဖ်က္ပဲထားပါက တရားလိုတြင္ အႀကီးအက်ယ္ထိခိုက္နစ္နာမည္ျဖစ္ျခင္း"
ျဖစ္သည္။
သို႔ျဖစ္ရာ ပထမအမႈတြင္ အခ်င္းျဖစ္စာခ်ဳပ္ ႏွင့္ပတ္သက္၍ တင္ျပခြင့္ရွိၿပီး ယင္းအမႈတြင္ပင္ အဆုိပါစာခ်ဳပ္ ႏွင့္ပတ္သက္၍ အဆံုးအျဖတ္ေပးမည္ျဖစ္ရာ အခ်င္းျဖစ္စာခ်ဳပ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ B တြင္ တစ္စုံတစ္ရာထိခုိက္နစ္နာဖြယ္ရာမရွိေပ။
အမွန္စင္စစ္ ဥပေဒအရ ပ်က္ျပယ္ေသာ (void) စာခ်ဳပ္သည္ အာနိသင္တစ္စုတစ္ရာမရွိေသာေၾကာင့္ စကၠဴစုတ္သာျဖစ္၍ ပယ္ဖ်က္စရာပင္လိုမည္မဟုတ္ေပ။ ေဒၚညြန္႔သီ ႏွင့္ ဦးေအာင္ခင္ပါ၁၀ (၁၉၈၃၊မတစ၊စာ-၂၆)အမႈတြင္ၾကည့္ပါ။
သုိ႔ျဖစ္ရာ အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္နစ္နာစရာမရွိသည့္ အေျခအေနတြင္ B ထပ္မံစြဲဆိုေသာ စာခ်ဳပ္ပယ္ဖ်က္ေပးေစလိုမႈသည္ တရားစြဲဆိုရန္အေၾကာင္း ( cause of action) ေပၚစရာ အေၾကာင္းရွိမည္ မဟုတ္ပါေၾကာင္း ေလ့လာတင္ျပ အပ္ပါသည္။
