ျပန္လွန္စစ္ေမးရာတြင္ တားျမစ္ကန္႔သတ္ထားသည့္ အခ်က္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း (အပိုင္း-၂)
မေန႔က ျပန္လွန္စစ္ေမးရာတြင္ တားျမစ္ ကန္႔သတ္ထားသည့္ အခ်က္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း (အပိုင္း-၁)ကို ေဆြးေႏြးတင္ျပ ခဲ့ၿပီးျဖစ္လို႔ ယေန႔ေတာ့ အပိုင္း(၂)အျဖစ္ ဆက္လက္ေဆြးေႏြး ပါရေစ။ မေန႔က သက္ေသခံ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၆၊ ၅၇ နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္ေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ့တာပါ။ ဒီေန႔ ေဆြးေႏြး တင္ျပမယ့္ အေၾကာင္းအရာ ေတြကေတာ့ ျပန္လွန္စစ္ေမးရာမွာ တားျမစ္ထားတဲ့ ကန္႔သတ္ခ်က္ မ်ားအေၾကာင္း ျပ႒ာန္းပါရွိတဲ့ သက္ေသခံ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၂၊ ၁၂၃၊ ၁၂၄၊ ၁၂၅၊ ၁၂၆ တို႔အေၾကာင္းကို ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးသြားမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
* သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၂
---------------------------------------- သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၂ အရ အိမ္ေထာင္ လက္ရွိျဖစ္သူ (သို႔မဟုတ္) အိမ္ေထာင္ျပဳခဲ့ဖူးသူ တစ္ဦးကို ၎နဲ႔ လက္ထပ္ေပါင္းသင္းေနသူ (သို႔မဟုတ္) ေပါင္းသင္းခဲ့ဖူးသူက လက္ထပ္ေပါင္းသင္း ေနစဥ္ ကာလအတြင္း ဆက္သြယ္မႈ (ေျပာဆိုခဲ့ေသာ စကား) တစ္ရပ္ရပ္ကို ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုေစရန္ အတင္းအက်ပ္ ျပန္လွန္ ေမးျမန္းျခင္း ျပဳလို႔ မရပါဘူး။
- ဒါ့အျပင္ အိမ္ေထာင္ဖက္ အခ်င္းခ်င္း ျဖစ္ပြားၾကတဲ့ (လင္မယား ကြာရွင္းလိုမႈ ကဲ့သို႔ေသာ) တရားမမႈမ်ား နဲ႔ အိမ္ေထာင္ဖက္ တစ္ဦးက တစ္ဦးအေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ (႐ိုက္ႏွက္မႈ၊ ႏွိပ္စက္ညွဥ္းပန္းမႈ၊ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားမႈ ကဲ့သို႔ေသာ) ျပစ္မႈဆိုင္ရာ မႈခင္းမ်ား မွတစ္ပါး ေျပာဆိုသူက ျဖစ္ေစ၊ သူ႔အက်ိဳး ဆက္ခံသူကျဖစ္ေစ သေဘာမတူရင္လည္း အထက္ပါအတိုင္း ဆက္သြယ္ ေျပာဆိုခဲ့ေသာ စကားေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ မရွိသလို၊ သက္ေသခံ တင္ျပခြင့္လည္း ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဒီပုဒ္မမွာ ျခြင္းခ်က္(၃)ရပ္ကို ေတြ႕ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျပာၾကားသူ (သို႔မဟုတ္) ၎ရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ခံသူက လင္မယား လက္ထပ္ ေပါင္းသင္းေနဆဲ ေျပာဆိုခဲ့ၾကတဲ့ စကားေတြကို ေျဖဆိုသက္ေသခံဖို႔ရာ သေဘာတူလွ်င္ ျဖစ္ေစ၊ လင္မယားခ်င္း ျဖစ္ပြားတဲ့ တရားမမႈမွာ ျဖစ္ေစ၊ အိမ္ေထာင္ဖက္ တစ္ဦးက တစ္ဦးအေပၚ စြဲဆိုတဲ့ ျပစ္မႈဆိုင္ရာမႈခင္းမွာ ျဖစ္ေစ ၄င္းတို႔ ေျပာဆိုခဲ့ၾကတဲ့ စကားေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုေစရန္ တစ္ဘက္အမႈသည္ရဲ႕ သေဘာတူခ်က္ ရယူဖို႔ မလိုဘဲ၊ သက္ေသခံ တင္ျပခြင့္ ရရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီပုဒ္မ ၁၂၂ ဟာ အိမ္ေထာင္စု သာယာေရးကို ပ်က္ျပားထိခိုက္မႈ မရွိေစဖို႔ ရည္ရြယ္ကာ တားျမစ္ ကန္႔သတ္ထားတဲ့ ပုဒ္မ ျဖစ္တယ္လို႔ ေလ့လာမွတ္သား ရပါတယ္။ ဒီလို လင္မယားခ်င္း ေျပာဆိုတဲ့စကားကို အတင္းအက်ပ္ ေျဖဆိုေစခြင့္ မရွိဘူးဆိုရင္ အျခားနည္း သက္ေသခံ တင္ျပခြင့္မ်ိဳး ရွိႏိုင္ပါေသးသလားလို႔ ေမးစရာ ရွိပါတယ္။ သက္ေသခံ တင္ျပခြင့္ ရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဘယ္လို တင္ျပႏိုင္သလဲဆိုရင္ ထိုလင္မယားတို႔ ေျပာဆိုခဲ့ၾကတဲ့ စကားကို ေဘးကေန အမွန္တကယ္ ၾကားသိခဲ့ရတဲ့ အျခားသူတစ္ဦးဦး အေနနဲ႔ ႐ုံးမွာ သက္ေသအျဖစ္ အစစ္ေဆးခံၿပီး ထိုလင္မယားရဲ႕ ေျပာစကားေတြကို ထင္ရွားေအာင္ တင္ျပထြက္ဆို ႏိုင္ခြင့္ရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
* သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၃
---------------------------------------သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၃ မွာေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ေရးရာ ကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းလို႔ ထုတ္ျပန္ ေၾကညာျခင္း မျပဳတဲ့ ႐ုံးမွတ္တမ္းမ်ားပါ အခ်က္ေတြကို သက္ဆိုင္ရာ ဌာနအႀကီးအကဲရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္ မရဘဲ မည္သူကမွ် သက္ေသခံ တင္ျပခြင့္ မရွိေၾကာင္း၊ ဌာနအႀကီးအကဲက သင့္ေလ်ာ္တယ္ ထင္ျမင္တဲ့အတိုင္း ထိုခြင့္ျပဳခ်က္ကို ေပးႏိုင္သလို၊ မေပးဘဲလည္း ေနႏိုင္ေၾကာင္း ျပ႒ာန္းပါရွိ ပါတယ္။ ဒီပုဒ္မဟာ ပုဂၢလိက အခြင့္အေရးထက္ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အခြင့္အေရးက ပိုမို အေရးႀကီးတာျဖစ္လို႔ ဒီလိုမ်ိဳး ႏိုင္ငံေတာ္ေရးရာ မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြကို ထုတ္ေဖာ္ျခင္းအားျဖင့္ အမ်ားျပည္သူ အက်ိဳးကို ထိခိုက္နစ္နာျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ ရည္ရြယ္ျခင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ထုတ္ျပန္ေၾကညာၿပီး ျဖစ္တဲ့ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ ကိစၥျဖစ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီပုဒ္မနဲ႔ အက်ဳံး၀င္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။
- ဦးေလာ႐ုံ ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ (၁၉၅၄၊ မတစ (လႊတ္ေတာ္)၊ စာ-၁၁၆)မွာ__ "တိုင္းေရးျပည္မႈႏွင့္ စပ္ဆိုင္ေသာ စာရြက္စာတမ္းမ်ားကို သက္ေသခံ တင္ျပရန္ ခြင့္ျပဳမည္၊ မျပဳမည္မွာ ဌာနဆိုင္ရာ အႀကီးအကဲ၏ ဆင္ျခင္တုံသေဘာအရ ဆုံးျဖတ္ရမည့္ အခြင့္အေရး ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အခြင့္အေရးကို ရရွိရန္ တရား႐ုံးသို႔ က်မ္းက်ိန္ခ်က္ တင္သြင္းရန္ လိုအပ္သည္ဟု သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၃၊ ၁၂၄၊ ၁၆၂ တြင္ ျပ႒ာန္းထားျခင္း မရွိေပ" လို႔ စီရင္ထုံးဖြဲ႕ထားပါတယ္။
* သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၄
----------------------------------ျပည္သူ႕၀န္ထမ္းတစ္ဦးက မိမိအား ရာထူး အလုပ္၀တၱရားအေလ်ာက္ ယုံၾကည္စိတ္ခ်လို႔ အသိေပး ထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုျခင္းအားျဖင့္ အမ်ားျပည္သူ႕အက်ိဳး ထိခိုက္နစ္နာမယ္လို႔ ထင္ျမင္ယူဆလွ်င္ ထိုျပည္သူ႕၀န္ထမ္းအေနနဲ႔ အဆိုပါအခ်က္ေတြကို အတင္းအက်ပ္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆို ေစျခင္း မျပဳရေၾကာင္း သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၄ မွာ ျပ႒ာန္းထားပါတယ္။ ဒီလို ကန္႔သတ္တားျမစ္ ထားတဲ့အတြက္ (ျပန္လွန္ေမးခြန္း ေမးျမန္းလင့္ကစား) ထိုျပည္သူ႕၀န္ထမ္းက အမ်ားျပည္သူ႕အက်ိဳးကို ခ်င့္ခ်ိန္ၿပီး ေျဖလိုမွ ေျဖေပးမွာျဖစ္ၿပီး၊ မေျဖလိုလွ်င္ အတင္းအက်ပ္ ေျဖဆိုဖို႔ ေတာင္းဆိုလို႔ မရဘူး ဆိုတာကို သိထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
* သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၅
----------------------------------ျပစ္မႈတစ္ခုခု က်ဴးလြန္ျခင္းနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းတဲ့ သတင္းကို မည္သူ႕ထံက ရရွိေၾကာင္း ေျပာဆိုေစရန္ မည္သည့္ တရားသူႀကီး (သို႔မဟုတ္) ရဲအရာရွိကိုမွ် အတင္းအက်ပ္ျပဳကာ ျပန္လွန္ေမးခြန္း ေမးျမန္းျခင္း မျပဳရပါ။ ျပည္သူ႕အခြန္ေငြ ယုတ္ေလ်ာ့ေစရန္ ျပစ္မႈတစ္ခုခု က်ဴးလြန္ျခင္းနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းတဲ့ သတင္းကို မည္သူ႕ထံမွ ရရွိေၾကာင္းကို ေျပာဆိုေစရန္လည္း မည္သည့္ အခြန္အရာရွိကိုမွ် အတင္းအက်ပ္ မျပဳရေၾကာင္း သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၅ မွာ ျပ႒ာန္းပါရွိပါတယ္။
အတင္းအက်ပ္ မျပဳရ ဆိုတာက ျပန္လွန္ေမးျမန္းခြင့္ မရွိဘူးလို႔ ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေမးလိုလို႔ ျပန္လွန္ေမးျမန္းခဲ့ရင္ တရား႐ုံးက ထုိေမးခြန္းအေပၚ ေျဖဆိုလိုမွ ေျဖဆိုႏိုင္ေၾကာင္း၊ မေျဖဘဲလည္း ေနႏိုင္ေၾကာင္းကို ၀င္ေရာက္ရွင္းျပေပးလို႔ အမႈသည္ (သို႔မဟုတ္) သက္ေသက မေျဖဆိုႏိုုင္ေၾကာင္း တင္ျပလွ်င္ ထိုအတိုင္းသာ ရုံးက မွတ္တမ္းတင္ေပးထားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ ႐ုံးက ရွင္းျပ ေပးပါလ်က္နဲ႔မွ ထိုသူက ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ျခင္းနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းတဲ့ သတင္းကို မည္သူ႕ထံက ရရွိေၾကာင္းကို ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုခဲ့မယ္ ဆိုရင္ေတာ့လည္း ႐ုံးက ထိုသူဟာ ပုဒ္မ ၁၂၅ ပါ အခြင့္အေရးကို စြန္႔ပယ္ျခင္းသာ ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆမွာ ျဖစ္ၿပီး၊ ၄င္း၏ထြက္ဆိုခ်က္အတိုင္း မွတ္တမ္းတင္ေပး မွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
* သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၆
----------------------------------သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၂၆ အရ ေရွ႕ေနတစ္ဦးဟာ မိမိရဲ႕အမႈသည္က သေဘာတူညီျခင္း မရွိဘူးဆိုရင္ ထိုအမႈသည္ရဲ႕ ေရွ႕ေနအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ အတြင္း မိမိအား အမႈသည္က ေျပာဆို၊ ေရးသားေပးလို႔ သိရွိရတဲ့ အခ်က္ေတြ၊ မိမိအား ေပးခဲ့တဲ့ ၎ရဲ႕ အႀကံဥာဏ္ေတြကို မည္သည့္အခါတြင္မွ် ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ မရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္လို႔ ျခြင္းခ်က္အေနနဲ႔ - ဥပေဒနဲ႔ မညီတဲ့ အႀကံအစည္ ျဖစ္ေျမာက္ ေစရန္ အလို႔ငွာ ေျပာဆို၊ ေရးသားခ်က္၊ ေရွ႕ေနက ေတြ႕ရွိခဲ့ရတဲ့ အခ်က္တစ္ခုခုအရ မိမိအမႈသည္ဟာ ျပစ္မႈ (သို႔မဟုတ္) လိမ္လည္မႈ တစ္ခုခုကို ထိုအမႈသည္ရဲ႕ ေရွ႕ေနအျဖစ္သို႔ ေဆာင္ရြက္ျခင္း စတင္ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ က်ဴးလြန္ထားေၾကာင္း ေပၚလြင္ရင္ေတာ့ အဲဒီလို ေတြ႕ရွိရတဲ့ အခ်က္ေတြကိုေတာ့ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုျခင္း မျပဳဘဲ ေနခြင့္ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျပန္လွန္ေမးျမန္းလာခဲ့ရင္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆို ရမည္သာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာ ဆိုရရင္__ အမႈသည္ A က ေရွ႕ေန B အား "ကြ်န္ေတာ္ လိမ္လည္အတုျပဳမႈကို က်ဴးလြန္ခဲ့လို႔ ကြ်န္ေတာ့္အတြက္ ခုခံေခ်ပေပးပါ" လို႔ ေျပာရင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေၾကာင္း ထင္ရွားသူအတြက္ ခုခံေခ်ပေပးျခင္းဟာ ျပစ္မႈမကင္းတဲ့ အႀကံအစည္ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ထိုေျပာဆိုခ်က္ကုိ ေရွ႕ေနက ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုခြင့္ ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဒါေပမယ့္လို႔ အမႈသည္ A က ေရွ႕ေန B အား "ကြ်န္ေတာ္ရဲ႕ လိမ္လည္ အတုျပဳလုပ္ထားတဲ့ စာခ်ဳပ္နဲ႔ တစ္ဘက္ အမႈသည္ဆီက ပစၥည္းကို ရယူခ်င္ပါတယ္။ ဒီစာခ်ဳပ္နဲ႔ တရားစြဲဆိုေပးပါ" လို႔ ေျပာဆိုခဲ့ရင္ေတာ့ အဲဒီ ေျပာဆိုခ်က္ဟာ ျပစ္မႈမကင္းတဲ့ အႀကံအစည္ ျဖစ္ေျမာက္ေရး အတြက္ ေျပာဆိုခ်က္ ျဖစ္တာမို႔ ေရွ႕ေနက မထုတ္ေဖာ္၊ မေျပာဆိုဘဲ ေနခြင့္ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုရမည္သာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ဥပမာတစ္ခုက A ဟာ အလြဲသုံးစားမႈနဲ႔ တရားစြဲဆိုခံရလို႔ ေရွ႕ေန B ကို မိမိအား ခုခံေပးရန္ ငွားရမ္းတယ္။ B ဟာ အမႈ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ ေနစဥ္အတြင္းမွာ A ရဲ႕ စာရင္းစာအုပ္မွာ အလြဲသုံးစား ျပဳထားတယ္ ဆိုတဲ့ ေငြနဲ႔စပ္လ်ဥ္းေသာ (မိမိအား ေရွ႕ေနငွားရမ္းစက မေတြ႕ခဲ့ရတဲ့) ေရးသြင္းခ်က္ကို ထိုစာရင္းစာအုပ္မွာ ေတြ႕ျမင္ရတယ္။ အဲဒီလို ေတြ႕ျမင္ရတဲ့ အေၾကာင္းျခင္းရာဟာ မိမိ ေရွ႕ေနလုိက္ပါ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္အတြင္း သိရွိရတဲ့ အေၾကာင္းျခင္းရာ ျဖစ္ၿပီး အမႈစတင္ ေဆာင္ရြက္သည့္ ေနာက္ပိုင္းမွ လိမ္လည္လွည့္ျဖားမႈ က်ဴးလြန္ထားေၾကာင္း ေပၚလြင္တဲ့အခါမွာ ထိုအေၾကာင္းျခင္းရာကို မထုတ္ေဖာ္ မေျပာဆိုဘဲ ေနခြင့္မရွိပါဘူး။
ယခုတင္ျပခဲ့တဲ့ ဥပေဒ ပုဒ္မမ်ားကေတာ့ ျပန္လွန္ေမးျမန္းခြင့္ လုံး၀ မရွိေၾကာင္း တားျမစ္ပိတ္ပင္ ထားတဲ့ ပုဒ္မမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ၊ ေမးလိုက ေမးျမန္းႏိုင္ခြင့္ ရိွၿပီး မိမိေမးတဲ့ ေမးခြန္းကို ေျဖဆိုရမည့္သူက ေျဖဆို သက္ေသခံေစဖို႔ရာ မိမိက အတင္းအက်ပ္ ျပဳလို႔ မရႏိုင္ဘူး ဆိုတာကိုပဲ မွတ္သားထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒ ပညာ ေလ့လာလိုက္စားသူတို႔ သိရွိမွတ္သား လိုက္နာသင့္တဲ့ အခ်က္မ်ားကို တူရာ စုစည္းၿပီး ေဖာ္ျပေပးထားျခင္း ျဖစ္လို႔ ဖတ္႐ႈသူ မွတ္သားသူတို႔အဖို႔ အက်ိဳးရွိေစမယ္လို႔ ယုံၾကည္ပါတယ္။
ျပန္လွန္စစ္ေမးျခင္း ဆိုတာ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ထြက္ဆိုခ်က္ မွန္၊မမွန္ စမ္းသပ္ရာမွာ အထိေရာက္ ဆုံးေသာ လက္နက္ ျဖစ္သလို၊ တိုက္ခိုက္တဲ့ ဓါး၊ ခုခံတဲ့ ဒိုင္း လည္း ျဖစ္တယ္လို႔ ေရွးပညာရွင္တို႔က ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို လက္နက္၊ ဓါး၊ ဒိုင္းေတြ သုံးၿပီး စစ္တလင္း တရားခြင္မွာ အမွန္တရား အတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ ၾကတဲ့ေနရာမွာ ပရိယာယ္ ေသနဂၤဟ နည္းနာေတြ အသုံးခ်ကာ တိုက္ပြဲ၀င္မယ္ဆိုရင္ ေအာင္ျမင္တဲ့ ပန္းတိုင္ကို ရရွိႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ နာမည္ေက်ာ္ အေမရိကန္ ေရွ႕ေနႀကီး Wellman က "ေရွ႕ေနေကာင္း တစ္ေယာက္သည္ ဇာတ္ေဆာင္ေကာင္း တစ္ေယာက္ပင္ ျဖစ္သည္" လို႔ မႊမ္းဆိုခဲ့ဖူးေၾကာင္း မွတ္သားခဲ့ ရပါတယ္။ ဇာတ္ေဆာင္ေကာင္းႏွင့္တူေသာ ေရွ႕ေနေကာင္း ေျမာက္မ်ားစြာ ေပၚထြန္းလာ ပါေစေၾကာင္း ဆႏၵျပဳလိုက္ပါတယ္။ (အပိုင္း(၃)ကို ဆက္လက္ ေဖာ္ျပေပးပါအုံးမယ္။)
လႊမ္းမိုးေအာင္ (တရားေရး)
