ရဲတပ္ဖြဲ႕ က အမႈကို စုံေထာက္စစ္ေဆးေနစဥ္ ခ်ဳပ္မိန္႔ (Remand)ကာလအတြင္းမွာ တရားရုံးက အာမခံေပးထား တယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဲဒီအမႈကို တရားရုံးသို႔ စြဲဆိုတင္ပို႔ရာမွာ တရားခံကို တရားရုံးခံ၀န္အရ အာမခံနဲ႔ တင္ပို႔ရ ပါတယ္။ တရားရုံးကို အမႈစြဲတင္လာတဲ့ေန႔မွာ တရားခံကို ယခင္က ေပးထားခဲ့တဲ့ ရဲအာမခံ (သို႔မဟုတ္) ရုံးအာမခံေတြဟာ အလိုအေလ်ာက္ ပ်က္ျပယ္ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ တရားခံကို အမႈလက္ခံစစ္ေဆးမယ့္ တရားရုံးက ဆက္လက္ၿပီး အာမခံခြင့္ျပဳေပးတယ္ဆိုရင္ ခံ၀န္ခ်ဳပ္အသစ္ ထပ္မံခ်ဳပ္ဆိုရပါတယ္။
ျပစ္မႈဆိုင္ရာက်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၃ အရ တရားရုံးအေနနဲ႔ တရားခံကို အာမခံသူမ်ားနဲ႔ျဖစ္ေစ၊ အာမခံသူမ်ား မပါဘဲျဖစ္ေစ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ဆိုေစရန္ ေတာင္းဆိုတဲ့အခါမွာ ရုံးအေနနဲ႔ တရားခံကို ခံ၀န္ခ်ဳပ္ဆို ေစမယ့္အစား (ေကာင္းမြန္စြာ ေနထိုင္ရန္ ခ်ဳပ္ဆိုတဲ့ ခံ၀န္ခ်ဳပ္မွတပါး) သင့္ေတာ္ေသာ အေရအတြက္ရွိတဲ့ ေငြတစ္ရပ္ကို ျဖစ္ေစ၊ အစိုးရေငြေပးကတိစာခ်ဳပ္ကိုျဖစ္ေစ တင္သြင္းေစရန္ ခြင့္ျပဳႏိုင္ပါတယ္။ အာမခံတန္ဘိုးကို မတန္တဆေတာ့ ေတာင္းလို႔မရပါဘူး။
တရားခံ ထြက္ေျပးလွ်င္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အေၾကာင္းမဲ့ ရုံးခ်ိန္းပ်က္ကြက္လွ်င္ ေသာ္ လည္းေကာင္း ခံ၀န္သူတို႔အား တရားခံကို ရွာရန္ အခ်ိန္ေပးသင့္ပါတယ္။ တရားရုံးက သင့္ေတာ္သလို သတ္မွတ္ခ်ိန္းဆိုတဲ့ ရုံးခ်ိန္းေန႔ရက္တိုင္ ခံ၀န္သူေတြဟာ တရားခံကို ရွာေဖြမေတြ႕ေတာ့တဲ့ အခါမွသာ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၄ အရ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ အေထြေထြမႈ ဖြင့္လွစ္ၿပီး အေရးယူ ေဆာင္ရြက္သင့္ပါတယ္။ ခံ၀န္သူေတြ ရုံးေရွ႕ေရာက္ရွိတဲ့အခါ ၎ခံ၀န္သူ တို႔ကို ထုေခ်လႊာ ေတာင္းေခၚရပါမယ္။ ၿပီးမွသာ တရားရုံးက ၎တို႔အေပၚ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ပါ အာမခံေၾကးကို အျပည့္ျဖစ္ေစ၊ အခ်ိဳ႕အ၀က္ကို ျဖစ္ေစ ေပးေလ်ာ္ေစရန္ အမိန္႔ ခ်မွတ္ႏိုင္သလို၊ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ လည္း ေပးႏိုင္ပါတယ္။
လူအာမခံ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ ေဖာက္ဖ်က္မႈေၾကာင့္ အေရးယူတဲ့အခါမွာ တရားခံႏွင့္ ခံ၀န္သူမ်ား အားလုံး အေပၚမွာ အတူတကြ ပူးတြဲ၍ျဖစ္ေစ၊ သီးျခားစီျဖစ္ေစ ေပးေလ်ာ္ရန္ တာ၀န္ရွိေၾကာင္းကို ေမာင္ျမႀကီး ပါ(၂) ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ (၁၉၅၉၊ မတစ (လႊတ္ေတာ္)၊ စာ-၁၆၀)မွာ စီရင္ထုံးဖြဲ႕ထားပါတယ္။
ရုံးက ခ်မွတ္တဲ့ ဒဏ္ေၾကးေငြကို ျငင္းဆန္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ခံ၀န္သူေတြ ပိုင္ဆိုင္တဲ့ ေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ ေသာပစၥည္းမ်ားကို ၀ရမ္းကပ္ ေရာင္းခ်ၿပီး ဒဏ္ေၾကးကို ရယူႏိုင္ပါတယ္။ ယင္းသို႔ ဒဏ္ေၾကးေကာက္ခံရာ မွာ ဘယ္လိုဘယ္ပုံ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရမယ္ ဆိုတာကို ဦးသာရင္ ႏွင့္ ဦးစိန္ေမာင္ (၁၉၆၅၊ မတစ (ရုံးခ်ဳပ္)၊ စာ-၆၃) မွာ အက်ယ္တ၀ံ႔ လမ္းညႊန္ ထုံးဖြဲ႕ထားတာျဖစ္လို႔ ရွာေဖြဖတ္ရႈသင့္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ ခံ၀န္သူေတြဟာ ဒဏ္ေၾကးကို ေငြသားႏွင့္လည္း ေပးေဆာင္ျခင္း မရွိ၊ ပစၥည္း၀ရမ္း စြဲကပ္ေရာင္းခ်ဖို႔ ကလည္း မျဖစ္ႏိုင္ဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ခံ၀န္သူအေပၚ တရားမေထာင္ဒဏ္ (၆)လအထိ ခ်မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္း ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၄ (၄) မွာ ျပ႒ာန္းပါရွိပါတယ္။
တရားရုံးတစ္ရုံးကေန အျခားတစ္ရုံးကို (အာမခံေပးထားတဲ့ တရားခံအေပၚ စြဲဆိုထားတဲ့) အမႈေတြ လႊဲေျပာင္းေပးဖို႔ အေၾကာင္း ေပၚေပါက္လာတာမ်ိဳး တစ္ခါတစ္ရံ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒီလို ရုံးေျပာင္းလာတဲ့ အမႈမွာ လႊဲေျပာင္းလိုက္တဲ့ ရုံးသို႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လႊဲေျပာင္းေပးပို႔ လက္ခံရတဲ့ရုံးသို႔ ေသာ္ လည္းေကာင္း တရားခံ ေရာက္မလာဘူး ဆိုရင္ အဲဒီလို တရားခံ မလာေရာက္တာကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး မူလရုံးက ခံ၀န္ခ်ဳပ္အရ ေငြကို ဘ႑ာေတာ္အျဖစ္ သိမ္းယူရန္ အာဏာ မရွိပါဘူး။ ဒီမူသေဘာကို ေမာင္ငယ္ ႏွင့္ အစိုးရ (အတြဲ(၂)၊ ရန္ကုန္ စီရင္ထုံး၊ စာ-၅၀၁) မွာ ဆုံးျဖတ္ထားပါတယ္။ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ေပၚမွာ "အမႈလႊဲေျပာင္း လိုက္တဲ့ တရားရုံးသို႔ လာေရာက္ရန္ တာ၀န္ရွိေၾကာင္း" ေဖာ္ျပမထားဘူး ဆိုရင္ေတာ့ တရားခံဟာ ထိုရုံးကို မလာတဲ့အတြက္ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ပါ ေငြကို ဘ႑ာအျဖစ္ သိမ္းယူျခင္း ျပဳႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး ဆိုတာ ကိုလည္း ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၇၀(၃) နဲ႔ တရားရုံးမ်ားလက္စြဲ အပိုဒ္ ၅၂၁ မွာ ညႊန္ျပထားတာကို သတိျပဳၾကရ ပါမယ္။
ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပမယ့္ ေဒၚရႈရင္ (ခ) ေဒၚေအးေအးျမင့္ ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ (၁၉၈၉၊ မတစ၊ စာ-၃၀) အမႈကို ဆက္လက္ေလ့လာ ၾကည့္ပါ။
"တိုင္းတရားရုံးေရွ႕တြင္ ျပဳလုပ္ေသာ ခံ၀န္ခ်ဳပ္သည္ တိုင္းတရားရုံးေရွ႕၌သာ အတည္ ျဖစ္ၿပီး ၿမိဳ႕နယ္တရားရုံးသို႔ ေရာက္ရွိသြားသည့္ ေန႔တြင္ ယင္းခံ၀န္ခ်ဳပ္သည္ ဆက္လက္ တည္ရွိျခင္း မရွိေတာ့ေပ။ အလိုအေလ်ာက္ ပ်က္ျပယ္ၿပီး ျဖစ္ရာ ၿမိဳ႕နယ္တရားရုံးအေနျဖင့္ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ျဖင့္ တရားခံအား ဆက္လက္ထား ေသာအမႈမ်ိဳးတြင္ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ အသစ္ကို ျပန္လည္ျပဳလုပ္ရမည္။"
ရဲအရာရွိက ရယူတဲ့အာမခံ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ကို တရားခံက ေဖာက္ဖ်က္တဲ့အခါမွာ အာမခံသူေတြအေပၚ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၄ အရ အေရးယူခဲ့ျခင္းနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းလို႔ စိတ္၀င္စားဖြယ္ ျပႆနာတစ္ရပ္ကိုလည္း ေအာက္မွာ ဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ပါ။ ဦးေအာင္ၾကည္ ပါ(၂) ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ (၂၀၀၁၊ မတစ၊ စာ-၁၃) မွာ ထုံးဖြဲ႕ထားတာျဖစ္ၿပီး မမွားရေအာင္ သတိေဆာင္ႏိုင္မယ့္ စီရင္ထုံးျဖစ္လို႔ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
"အာမခံမေပးႏိုင္ေသာ ျပစ္မႈႏွင့္ စြပ္စြဲခံရသူကို အာမခံေပးႏိုင္ခြင့္မွာ ရဲစခန္းမွဴးႏွင့္ တရားရုံး ကသာ ျဖစ္သည္။ စခန္းမွဴးေအာက္ ရာထူးနိမ့္ေသာ အရာရွိက အာမခံ မေပးႏိုင္။ ဤအမႈတြင္ မည္သူက အာမခံေပးေၾကာင္း ေဖာ္ျပမထားေပ။ အမႈဖြင့္တိုင္ၾကားသူ ဒုရဲအုပ္ ေဌး၀င္း၏ တိုင္ၾကားခ်က္တြင္လည္း ယင္းအေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပမထားေပ။ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ကို မည္သူ၏ ေရွ႕တြင္ ျပဳလုပ္ေၾကာင္းကိုလည္း ေဖာ္ျပမထားေပ။ တရားခံအား (ပ)နံပါတ္- ၆၄၈/၉၉ တြင္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာဥပေဒ ပုဒ္မ ၄၀၆ အရ အမႈဖြင့္ေသာ္လည္း ခံ၀န္ခ်ဳပ္တြင္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာဥပေဒ ပုဒ္မ ၄၂၀ ကို ေဖာ္ျပၿပီး ခံ၀န္ခ်ဳပ္ဆိုထား သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ အဆိုပါ ခံ၀န္ခ်ဳပ္သည္ ဥပေဒ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းႏွင့္ ညီညြတ္ေသာ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုရန္ ခဲယဥ္းသည္။ ယင္းခံ၀န္ခ်ဳပ္ကို ေဖာက္ဖ်က္မႈျဖင့္ အာမခံသူမ်ားအေပၚ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၄ အရ အမႈဖြင့္ အေရးယူၿပီး ဒဏ္ေၾကးေငြ ေပးေဆာင္ေစရန္ ခ်မွတ္ထားေသာ အမိန္႔မွာ ဥပေဒအရ မွန္ကန္သည္ဟု ဆိုႏိုင္မည္ မဟုတ္ေပ။"
တရားရုံးခ်ဳပ္က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ (၁၅-၁၁-၁၉၉၁) ရက္စြဲပါ အမွာစာအမွတ္၊ ၂၃၁/၄၂၇/၉၁(လထန) ရွိ အမွာစာ အပိုဒ္(၂)နဲ႔ (၃)ရဲ႕ ေအာက္ပါ နမူနာျပ လမ္းညႊန္မွာၾကားခ်က္နဲ႔ ဒီပို႔စ္ေလးကို အဆုံးသတ္ပါရေစ။
(၂) ၿမိဳ႕နယ္တရားရုံး တစ္ရုံးတြင္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၈၀၊ ပုဒ္မ ၄၅၄၊ ပုဒ္မ ၃၄ အရ တရားစြဲဆိုျခင္း ခံရေသာ တရားခံအား က်ပ္တစ္ေသာင္းတန္ အာမခံသူႏွစ္ဦးျဖင့္ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ဆို၍ အာမခံေပးထားရာမွ ယင္းတရားခံ ထြက္ေျပးသည့္ ကိစၥ၌ အာမခံသူမ်ား ဒဏ္ေၾကးေငြ က်ပ္ငါးရာစီ ေပးေဆာင္ရန္ တရားရုံးက အမိန္႔ခ်မွတ္ထားသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ ဤကဲ့သို႔ သက္ညွာစြာ ဒဏ္ေၾကးေငြ ေပးေဆာင္ရန္ အမိန္႔ခ်မွတ္ျခင္းသည္ အာမခံျဖင့္ ေနခြင့္ျပဳထားေသာ တရားခံမ်ား လြယ္လြယ္ျဖင့္ ရုံးခ်ိန္းပ်က္ကြက္ျခင္း၊ ထြက္ေျပးျခင္းႏွင့္ အာမခံသူမ်ား အေနျဖင့္လည္း ေပါ့ေပါ့တန္တန္ အာမခံၾကျခင္းမ်ားကို အားေပးရာ ေရာက္ပါသည္။ ထို႔ျပင္ တရားခံ ရုံးခ်ိန္းပ်က္ကြက္ျခင္း၊ တိမ္းေရွာင္ေနျခင္းမ်ား ရွိသည္ႏွင့္အမွ် အမႈမ်ားလည္း ၾကန္႔ၾကာၿပီး မွန္မွန္ႏွင့္ျမန္ျမန္ စစ္ေဆးေရးကို တစ္နည္းတစ္ဖုံ ထိခိုက္ရာ ေရာက္ပါသည္။ တရားရုံးေရွ႕၌ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုျခင္းကို လြယ္လြယ္ေဖာက္ဖ်က္ ျခင္းျဖင့္ တရားရုံး၏အာဏာကို ေသးသိမ္ေစရာလည္း ေရာက္ပါသည္။
(၃) သို႔ျဖစ္ပါ၍ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၁၄ အရ ခံ၀န္ခ်ဳပ္ကို သိမ္းယူရာတြင္ ဒဏ္ေၾကးေငြကို သတ္မွတ္ရာ၌ အထက္အပိုဒ္ ၂ ပါ အေျခအေနမ်ားကို သတိျပဳၿပီး တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ႏွင့္ ထိေရာက္စြာ အေရးယူ အမိန္႔ခ်မွတ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ ညႊန္ၾကားလိုက္သည္။
လႊမ္းမိုးေအာင္ (တရားေရး)
