သက္ေသကို ေကာ္မရွင္ျဖင့္ စစ္ေဆးျခင္း အေၾကာင္း
တရားရုံး ေရွ႕ေမွာက္မွာ ျပဳလုပ္တဲ့ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈ (သို႔မဟုတ္) စစ္ေဆးစီရင္မႈ တစ္ရပ္ရပ္မွာ အမႈသည္ တစ္ဘက္ဘက္က ျပသတဲ့ သက္ေသတစ္ဦး တစ္ေယာက္ဟာ တစ္ခုခုေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ အမႈစစ္တရားရုံးသို႔ လာေရာက္ႏိုင္ျခင္းငွာ မစြမ္းသာတဲ့အခါမွာ အမွန္တရား ေပၚေပါက္ေစေရး အတြက္ ဒီသက္ေသကို စစ္ေဆးမွ ျဖစ္မယ့္ အေျခအေန ေပၚေပါက္ေနခဲ့ရင္ ၎သက္ေသကို အျခားေသာ အာဏာရွိသည့္ တရားသူႀကီးတစ္ဦးက ေကာ္မရွင္နဲ႔ စစ္ေဆးေပးႏိုင္ဖို႔ အမႈစစ္တရားသူႀကီးက ေကာ္မရွင္စာ ထုတ္ဆင့္ေပးၿပီး စစ္ေဆးေစျခင္း နည္းနဲ႔ သက္ေသခံခ်က္မ်ား ရယူေစႏိုင္ပါတယ္။
သက္ေသကို ေကာ္မရွင္ျဖင့္ စစ္ေဆးရန္ က်င့္ထုံးနည္းလမ္းမ်ားကို ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၀၃ မွ ၅၀၈ အထိ (ပယ္ဖ်က္ထားေသာ ပုဒ္မ ၅၀၄ မပါ) နဲ႔ တရားရုံးမ်ားလက္စြဲ အပိုဒ္ ၆၂၂၊ ၆၂၄ တို႔မွာ ေလ့လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အက်ယ္တ၀ံ႔ ေလ့လာၾကည့္ပါမယ္။
ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒအရ ျပဳလုပ္တဲ့ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈ၊ စစ္ေဆးစီရင္မႈ (သို႔မဟုတ္) အျခား မႈခင္း ေဆာင္ရြက္မႈ တစ္စုံတစ္ရာ အေတာအတြင္းမွာ ဘယ္အခ်ိန္အခါမဆို တရားေျဖာင့္မွန္ေရးအတြက္ သက္ေသတစ္ဦးကို စစ္ေမးဖို႔ လိုအပ္တယ္၊ အမႈအေျခအေနအရ မေလ်ာ္ကန္ေသာ ၾကန္႔ၾကာမႈ၊ စရိတ္ကုန္က်မႈ၊ အဆင္မေျပမႈ မရွိဘဲနဲ႔ ထိုသက္ေသ လာေရာက္ဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ တရားရုံးက ထင္ျမင္ယူဆရင္ ထိုသက္ေသ လာေရာက္ျခင္းမွ ခြင့္လႊတ္ေပးႏိုင္ၿပီး၊ ထိုသက္ေသရဲ႕ ထြက္ဆိုခ်က္ကို ရယူရန္အတြက္ သက္ေသ ေနထိုင္ရာအရပ္တြင္ စီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာရွိတဲ့ တရားရုံးသို႔ ေကာ္မရွင္စာ ထုတ္ဆင့္ႏိုင္ေၾကာင္း ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၀၃ (၁)မွာ ျပ႒ာန္းပါရွိပါတယ္။ ပုဒ္မ ၅၀၆ အရ ေကာ္မရွင္စာ ထုတ္ဆင့္ပိုင္ခြင့္ မရွိတဲ့ လက္ေအာက္တရားသူႀကီးမ်ား (ဥပမာ- တြဲဘက္ ႏွင့္ ဒု-ၿမိဳ႕နယ္ တရားသူႀကီးမ်ား) သည္ ေကာ္မရွင္စာ ထုတ္ဆင့္ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ အထက္ တရားသူႀကီး ထံမွတဆင့္ အျခားရုံးသို႔ ေကာ္မရွင္စာ ထုတ္ဆင့္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒီလို မူလ အမႈစစ္တရားရုံးက ပုဒ္မ ၅၀၃ (၁)အရ ေကာ္မရွင္နဲ႔ စစ္ေဆးေစဖို႔ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ရာ ျပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ လုပ္ငန္းစဥ္ေလးေတြ ရွိပါတယ္။ ျပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္ပုံ မ်ားကေတာ့ သက္ေသကို စစ္ေမးလိုတဲ့ အမႈသည္ဘက္က ေမးျမန္းလိုတဲ့ ေမးခြန္းမ်ားကို အဓိကစစ္ေမးခ်က္ အျဖစ္ ပထမဦးစြာ တရားရုံးကို ေရးသားတင္သြင္း ေစရပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွ တစ္ဘက္အမႈသည္ဘက္က ဒီလို ေရးတင္လာတဲ့ အဓိကစစ္ေမးခ်က္ေတြကို ေလ့လာဖတ္ရႈၿပီး ေမးစရာရွိရင္ ျပန္လွန္စစ္ေမးခ်က္အျဖစ္နဲ႔ ေမးခြန္းမ်ားကို ေရးသားတင္သြင္း ေစရပါတယ္။ သက္ေသျပသတဲ့ အမႈသည္ဘက္က တစ္ဘက္မွ ျပန္လွန္ေမးခြန္းေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရႈၿပီး သူ႕အေနနဲ႔ ထပ္မံစစ္ေမးလိုခဲ့ရင္ ျပန္ရွင္းစစ္ေမးခ်က္ ေမးခြန္းေတြကို ထပ္မံ ေရးသားတင္သြင္းခြင့္ ရရွိပါတယ္။ ေနာက္ဆုံးမွာ တရားရုံးက ေမးျမန္းလိုတာေတြ ရွိခဲ့ရင္လည္း "ရုံးေမး"အျဖစ္ ေမးခြန္းမ်ားကို ေရးသားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြလုပ္ေဆာင္ၿပီးၿပီ ဆိုကာမွ အမႈစစ္တရားရုံးဟာ ေကာ္မရွင္နည္းနဲ႔ စစ္ေဆးေစမယ့္ သက္ေသရွိရာ အရပ္မွ တရားရုံးသို႔ ေကာ္မရွင္စာနဲ႔ အတူ အထက္ပါ အရပ္ရပ္ေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို စဥ္တြဲၿပီး ေပးပို႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီလို သက္ေသကို ေကာ္မရွင္နဲ႔ စစ္ေဆးေပးဖို႔ ေပးပို႔လာတဲ့ ေကာ္မရွင္စာနဲ႔ ေမးခြန္းမ်ား လက္ခံ ရရွိတဲ့ တရားရုံးမွ ၿမိဳ႕နယ္တရားသူႀကီးဟာ ပုဒ္မ ၅၀၃ (၃)အရ မိမိကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ မိမိလက္ေအာက္မွာ ရွိတဲ့ ပထမတန္း အာဏာထက္ မနိမ့္တဲ့ တရားသူႀကီး တစ္ဦးဦးကို ေစခိုင္းျခင္းျဖင့္ ျဖစ္ေစ သက္ေသကို ဆင့္ေခၚ၍ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သက္ေသရွိရာ အရပ္သို႔ သြားေရာက္၍ ေသာ္လည္းေကာင္း ၀ရမ္းမႈ စစ္ေဆးတဲ႔ နည္းလမ္းနဲ႔ အာဏာမ်ားကို သုံးစြဲလ်က္ စစ္ေဆးေမးျမန္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
တစ္ခုသိထားရမွာက တရားရုံးခ်ဳပ္ရဲ႕ (၁၀-၈-၁၉၉၀) ရက္စြဲပါ အမွာစာအမွတ္၊ ၂၄၂/၂၆၄/၉၀ (လထန)အရ သက္ေသကို စစ္ေမးရန္ ေကာ္မရွင္စာ ထုတ္ေပးႏိုင္ခြင့္အာဏာကို ၿမိဳ႕နယ္တရားသူႀကီး မ်ားကို အပ္ႏွင္းေၾကာင္း၊ အမႈသည္တစ္ဦးဦးဟာ ေကာ္မရွင္နည္းနဲ႔ စစ္ေဆးမယ့္ တရားသူႀကီး ေရွ႕ေမွာက္ကို ေရွ႕ေနနဲ႔ လာေရာက္ႏိုင္သကဲ့သို႔ ၎ဟာ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ခံရျခင္း မရွိဘူးဆိုရင္လည္း မိမိကိုယ္တိုင္ လာေရာက္ႏိုင္ခြင့္ ရွိေၾကာင္း၊ အဆိုပါအမႈသည္ (သို႔မဟုတ္) ၎ရဲ႕ေရွ႕ေနဟာ သက္ေသကို စစ္ေမးႏိုင္ျခင္း၊ ျပန္လည္ စစ္ေမး ႏိုင္ျခင္း၊ ျပန္လွန္စစ္ေမးႏိုင္ျခင္းနဲ႔ လိုအပ္လွ်င္ ထပ္မံစစ္ေမးႏိုင္ျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္ႏိုင္ခြင့္ ရွိေၾကာင္း၊ ရယူခဲ့တဲ့ သက္ေသအစစ္ခံခ်က္ဟာ သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၃ ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္နဲ႔ ညီညြတ္ရင္ သက္ေသခံခ်က္ အျဖစ္ လက္ခံႏိုင္ခြင့္ရွိေၾကာင္း ညႊန္ျပထား တာေတြကို သိရွိမွတ္သား ထားသင့္ပါတယ္။ (အမွာစာပါ အဆိုပါ ညႊန္ျပခ်က္ဟာ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ က်င့္ထုံးဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၀၅ (၁)၊(၂)ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားအတုိင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။)
တရားသူႀကီးဟာ ေကာ္မရွင္နည္းနဲ႔ စစ္ေဆးေဆာင္ရြက္ ၿပီးသြားခဲ့ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ပုဒ္မ ၅၀၇(၁) အရ ေဆာင္ရြက္ၿပီးစီးေၾကာင္း ျပန္ၾကားစာႏွင့္အတူ မူလေပးပို႔ခဲ့တဲ့ ရုံးမွ ေမးခြန္းလႊာမ်ား အပါအ၀င္ ေကာ္မရွင္ စာရြက္စာတမ္းမ်ား အားလုံး၊ သက္ေသထြက္ခ်က္တို႔ကို ေကာ္မရွင္စာထုတ္တဲ့ အမႈစစ္ရုံးသို႔ တိုက္ရိုက္ ျပန္လည္ပို႔ေပးရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဒ္မ ၅၀၇ (၂)အရ ယင္းစာရြက္စာတမ္းေတြ လက္ခံရရွိတဲ့ အမႈစစ္ရုံးကလည္း သက္ေသ ထြက္ခ်က္ကို အမႈသည္မ်ားေရွ႕မွာ ဖတ္ၾကားၿပီးေနာက္ (အမွာစာမွာ ပါရွိသလိုပါပဲ) သက္ေသခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၃၃ နဲ႔ ညီညြတ္ရင္ အမႈတြဲမွာ သက္ေသခံ စာရြက္စာတမ္း အျဖစ္ လက္ခံရပါမယ္။ (ေကာ္မရွင္ႏွင့္ ပတ္သက္တဲ့ သက္ေသထြက္ခ်က္ အပါအ၀င္ စာရြက္စာတမ္း ေတြဟာ အမႈမွတ္တမ္း (အမႈတြဲ)ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္ေစရပါမယ္။) ဒါ့အျပင္ ပုဒ္မ ၅၀၈ အရ ေကာ္မရွင္နည္းနဲ႔ စစ္ေဆးေနတဲ့ကာလ အတြင္း အမႈကို သင့္ေတာ္တဲ့ အခ်ိန္ကာလအထိ ေရႊ႕ဆိုင္းထားႏိုင္တယ္ ဆိုတာကိုလည္း မွတ္သားၾကရပါမယ္။
ပုဒ္မ ၅၀၃ (၄) အရ အကယ္၍သာ သက္ေသဟာ ျပည္ပႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ (သို႔မဟုတ္) အရပ္ေဒသတစ္ခုခုမွာ ရွိေနခဲ့တယ္ ဆိုရင္ ၎သက္ေသကို စစ္ေမးဖို႔ အတြက္ ေကာ္မရွင္ အမိန္႔စာမ်ား ထုတ္ေပးျခင္း လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြကို တရားေရး၀န္ႀကီး႒ာနရဲ႕ (၁၁-၈-၁၉၅၅) ရက္စြဲပါ အမိန္႔ေၾကာ္ျငာစာေတြနဲ႔ ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ ယင္းအမိန္႔ ေၾကာ္ျငာစာမ်ားကို တရားရုံးမ်ားလက္စြဲမွာ ေဖာ္ျပထားတာျဖစ္လို႔ အက်ယ္တ၀ံ႔ ေလ့လာမွတ္သားမွသာ အဆင္ေျပပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီလို ေကာ္မရွင္နာ ထုတ္ဆင့္ရန္ လိုအပ္လာတဲ့အခါမွာ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ရုံးသို႔ တင္ျပၿပီးမွသာ ထုတ္ဆင့္ၾကရမွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။
အထက္တြင္ တင္ျပခဲ့တဲ့ သက္ေသကို ေကာ္မရွင္နဲ႔ စစ္ေဆးျခင္း ဆိုင္ရာ သိေကာင္းစရာမ်ားကို ေလ့လာ ဖတ္ရႈျခင္းျဖင့္ ဥပေဒ ဗဟုသုတမ်ား တိုးပြားလာၾကလိမ့္မယ္လို႔ ယုံၾကည္ ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။ ပညာျပည့္၀ ႏွလုံးလွႏိုင္ၾကပါေစ။
လႊမ္းမိုးေအာင္ (တရားေရး)
