အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း အခ်က္ ၃၀။
အပိုဒ္ ၁
လူတိုင္းသည္တူညီလြတ္လပ္ေသာဂုဏ္သိကၡာျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တူညီလြတ္လပ္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ား ျဖင့္လည္းေကာင္း ေမြးဖြားလာသူမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသူတို႔၌ ပုိင္းျခားေ၀ဖန္တတ္ ေသာဥာဏ္ႏွင့္ က်င့္၀တ္ သိတတ္ေသာ စိတ္တို႔ရွိၾက၍ ထုိသူတို႔သည္ အခ်င္းခ်င္းေမတၱာထား၍ ဆက္ဆံက်င့္သံုးသင့္သည္။အပိုဒ္ ၂
လူတိုင္းသည္ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရး အားလံုး၊ လြတ္လပ္ခြင့္ အားလံုးတို႔ကို ပိုင္ဆိုင္ခံစားခြင့္ရွိသည္။ လူမ်ဳိးႏြယ္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အသားအေရာင္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ က်ား၊ မ သဘာ၀အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ဘာသာစကားအားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာအားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံ ေရးယူဆခ်က္ သို႔တည္းမဟုတ္ အျခားယူဆခ်က္ အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံႏွင့္ဆိုင္ေသာ သို႔တည္းမဟုတ္ လူ ေနမႈအဆင့္အတန္းႏွင့္ဆိုင္ေသာဇစ္ျမစ္အားျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ ပစ္ၥည္းဥစၥာဂုဏ္အားျဖင့္ျဖစေစ၊ အျခားအဆင့္ အတန္းအားျဖင့္ျဖစ္ေစ ခြဲျခားျခင္းမရွိေစရ။ ထို႔ျပင္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ေနထိုင္ရာ ႏိုင္ငံ၏ သို႔တည္းမဟုတ္ နယ္ေျမေဒသ၏ ႏိုင္ငံေရး ဆိုင္ရာျဖစ္ေစ၊ စီရင္ပိုင္ခြင့္ဆိုင္ရာျဖစ္ေစ၊ တိုင္းျပည္အခ်င္းခ်င္းဆိုင္ရာျဖစ္ေစ၊ အဆင့္အတန္း တစ္ခုခုကို အေျချပဳ ၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေဒသနယ္ေျမတစ္ခုသည္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ လြတ္လပ္သည့္နယ္ေျမ သို႔ တည္းမဟုတ္ ကုလသမဂၢမွထိန္းသိမ္ေစာင့္ေရွာက္ထားရသည့္နယ္ေျမ၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ ခြင့္အာဏာတို႔ကို တစိတ္တေဒသေလာက္သာရရွိသည့္နယ္ေျမ စသည္ျဖင့္ ယင္းသို႔ေသာ နယ္ေျမမ်ား ျဖစ္သည္၊ မျဖစ္သည္ဟူေသာအေၾကာင္းကိုအေထာက္အထား ျပဳ၍ေသာ္လည္းေကာင္း ခြဲျခားျခင္းလံုး၀ မရွိေစရ။အပိုဒ္ ၃
လူတိုင္း၌ အသက္ရွင္ရန္ လြတ္လပ္မႈခြင့္ႏွင့္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၄
မည္သူ႔ကိုမွ် ေက်းကြၽန္အျဖစ္ သို႔တည္းမဟုတ္ အေစအပါးအျဖစ္ ႏိုင္ထက္စီးနင္း ခိုင္းေစျခင္း မျပဳရ၊ လူ ကို ကြၽန္သဖြယ္ အဓမၼခုိင္းေစျခင္း၊ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳျခင္းႏွင့္ ထိုသေဘာ သက္ေရာက္ေသာ လုပ္ငန္းဟူသမွ်ကို ပိတ္ပင္တားျမစ္ရမည္။အပိုဒ္ ၅
မည္သူ႔ကိုမွ် ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္း သို႔တည္းမဟုတ္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္စြာ လူမဆန္စြာ ဂုဏ္ငယ္ေစေသာ ဆက္ဆံမႈမျပဳရ။ သို႔တည္းမဟုတ္ အျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္းမျပဳရ။အပိုဒ္ ၆
လူတိုင္းတြင္ ဥပေဒအရာ၌ လူပုဂ္ၢိဳလ္တစ္ဦးအျဖစ္ျဖင့္ အရာခပ္သိမ္းတြင္ အသိအမွတ္ ျပဳျခင္းကို ခံယူပိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၇
လူအားလံုးတို႔သည္ ဥပေဒအရာ၌တူညီၾကသည့္အျပင္၊ ဥပေဒ၏အကာအကြယ္ကို ျခားနားျခင္းမခံရေစပဲ တူညီစြာခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ဤေၾကညာစာတမ္းပါ သေဘာတရား မ်ားကိုဖီဆန္၍ ခြဲျခားျခင္းမွလည္း ေကာင္း၊ ထိုသို႔ခြဲျခားျခင္းကို လႈံ႕ေဆာ္ျခင္းမွလည္းေကာင္း ကင္းလြတ္ေစရန္ အကာအကြယ္ကို တူညီစြာခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၈
ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကေသာ္လည္းေကာင္၊ အျခားဥပေဒကေသာ္လည္းေကာင္း လူတိုင္းအတြက္ေပး ထားသည့္ အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားသည္ ခ်ဳိးေဖာက္ခံခဲ့ရလွ်င္ ထုိသို႔ခ်ဳိးေဖာက္ ဖ်က္ဆီးေသာျပဳလုပ္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာေသာ နစ္နာခ်က္အတြက္ ထိုသူသည္ ႏိုိင္ငံဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္တရား႐ံုးတြင္ ထိေရာက္စြာ သက္သာခြင့္ရႏိုင္ေစရမည္။အပိုဒ္ ၉
မည္သူမွ် ဥပေဒအရမဟုတ္ေသာ ဖမ္းဆီးျခင္းကိုျဖစ္ေစ၊ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ျခင္းကိုျဖစ္ေစ၊ ျပည္ႏွင္ျခင္းကိုျဖစ္ေစ မခံေစရ။အပိုဒ္ ၁၀
အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ တာ၀န္၀တ္ၱရားမ်ားကို အဆံုးအျဖတ္ခံရာတြင္လည္းေကာင္း၊ ျပစ္မႈေၾကာင့္ တရားစြဲ ဆိုစီရင္ဆံုးျဖတ္ခံရာတြင္လည္းေကာင္း၊ လူတိုင္းသည္ လြတ္လပ္၍ဘက္မလိုက္ ေသာ တရား႐ံုးေတာ္၏ လူအမ်ားေရွ႕ေမွာက္တြင္ မွ်တစြာၾကားနာစစ္ေဆးျခင္းကို တူညီစြာခံစား ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၁၁
(၁) လူအမ်ားေရွ႕ေမွာက္၌ ဥပေဒအတိုင္းစစ္ေဆး၍ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သည္ဟု ထင္ရွားစီရင္ျခင္းခံရ သည့္အခ်ိန္အထိ ျပစ္မႈႏွင့္တရားစြဲဆိုျခင္းခံရသူတိုင္းသည္ အျပစ္မဲ့သူဟူ၍ ယူဆျခင္းခံထိုက္သည့္ အခြင့္ အေရးရွိသည္။ ထိုအမႈကိုၾကားနာစစ္ေဆးရာ၀ယ္ စြပ္စြဲခံရသည့္ ျပစ္မႈအတြက္ ခုခံေခ်ပႏိုင္ရန္ လိုအပ္ ေသာအခြင့္အေရးမ်ားကို ထိုသူအားေပးၿပီးျဖစ္ေစရမည္။(၂) လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အား ႏိုင္ငံဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ ျပစ္မႈ မေျမာက္ေသာလုပ္ရပ္ သို႔မဟုတ္ ပ်က္ကြက္မႈအရ ဆြဲဆိုအျပစ္ေပးျခင္း မျပဳရ။ ထို႔အျပင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ စဥ္အခါက ထုိက္သင့္ေစႏိုင္ေသာအျပစ္ဒဏ္ထက္ပိုမိုႀကီးမားေသာ အျပစ္ဒဏ္ကို ထုိက္သင့္ျခင္းမရွိေစရ။
အပိုဒ္ ၁၂
မည္သူမွ်မိမိသေဘာအတိုင္းေအးခ်မ္းလြတ္လပ္စြာေနထိုင္ျခင္းကိုေသာ္လည္း ေကာင္း၊ မိမိ၏မိသားစုကို ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိ၏ေနအိမ္အသိုက္အ၀န္းကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ စာေပးစာယူကိုေသာ္လည္း ေကာင္း၊ ဥပေဒအရမဟုတ္ေသာ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မခံေစရ။ ထို႔ျပင္ မိမိ၏ဂုဏ္သိက္ၡာကိုလည္း အထက္ပါအတိုင္း ပုတ္ခတ္ျခင္းမခံေစရ။ လူတိုင္းတြင္ထိုသို႔၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းမွေသာ္လည္း ေကာင္း၊ ပုတ္ခတ္ျခင္းမွေသာ္လည္းေကာင္း ဥပေဒအရကာကြယ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၁၃
(၁) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္အတြင္း၍လြတ္လပ္စြာသြားလာေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္ခြင့္၊ ေနထိုင္ခြင့္ရွိ သည္။(၂) လူတိုင္းတြင္ မိမိေနထိုင္ရာတိုင္းျပည္မွလည္းေကာင္း၊ အျခားတိုင္းျပည္မွ လည္းေကာင္း ထြက္ခြာ သြားပိုင္ခြင့္ရွိသည့္အျပင္ မိမိတိုင္းျပည္သို႔ျပန္လာပိုင္ခြင့္လည္းရွိသည္။
အပိုဒ္ ၁၄
(၁) လူတိုင္းညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ခံေနရျခင္းမွလြတ္ကင္းရန္ အျခားတိုင္းျပည္မ်ား၌ ေအးခ်မ္းစြာခိုလံႈေန ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။(၂) ႏိုင္ငံေရးႏွင့္မပတ္သက္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားမွေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကုလသမဂ္ၢ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ သ ေဘာတရားမူမ်ားကိုဖီဆန္ေသာ အမႈမ်ားမွေသာ္လည္းေကာင္း၊အမွန္ေပၚေပါက္ လာေသာျပစ္မႈေၾကာင့္ တရားစြဲဆိုျခင္းခံရသည့္ အမႈအခင္းမ်ားတြင္ အထက္ပါအခြင့္အေရးကို အသံုးမျပဳႏိုင္ေစရ။
အပိုဒ္ ၁၅
(၁) လူတိုင္းသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ခံယူခြင့္ရွိသည္။(၂) ဥပေဒအရမဟုတ္လွ်င္ မည္သူုမွ် မိမိ၏ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ကိုစြန္႔လႊတ္ျခင္းမခံေစရ။ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲႏိုင္ေသာ အခြင့္အေရးကိုလည္း ျငင္းပယ္ျခင္းမခံေစရ။
အပိုဒ္ ၁၆
(၁) အရြယ္ေရာက္ၿပီးေသာ ေယာက်္ားႏွင့္မိန္းမတို႔တြင္ လူမ်ဳိးကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာကိုေသာ္လည္းေကာင္း အေၾကာင္းျပဳ၍ ကန္႔သတ္ျခင္းမရွိ ဘဲ ထိမ္ျမားႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ မိသားစုထူေထာင္ခြင့္ရွိသည္။ အဆိုပါ ေယာက်္ားႏွင့္မိန္းမတို႔သည္ လင္မယားအျဖစ္ေပါင္းသင္းေနစဥ္အခ်ိန္အတြင္း၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အိမ္ေထာင္ကုိဖ်က္သိမ္း၍ ကြာရွင္းၾကသည့္ အခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လက္ထပ္ေပါင္းသင္း အိမ္ေထာင္ျပဳျခင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္းေသာ တူညီသည့္အခြင့္အေရးမ်ားကို ရရွိထိုက္သည္။(၂) သတို႔သားႏွင့္သတို႔သမီး ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္၏ လြတ္လပ္ေသာသေဘာဆႏ္ၵရွိ မွသာလွ်င္ လက္ထပ္ ထိမ္းျမားျခင္းကိုျပဳရမည္။
(၃) မိသားစုတခုသည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ သဘာ၀က်ေသာ အေျခခံအဖြဲ႕တရပ္ျဖစ္သည္။ ထိုမိသားစုသည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ အစိုးရတို႔၏ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းကိုခံယူခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ ၁၇
လူတိုင္းတြင္ မိမိတစ္ဦးခ်င္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္ဖက္စပ္၍ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပစ္ၥည္းဥစၥာတို႔ကိုပိုင္ဆိုင္ရန္ အခြင့္အေရးရွိရမည္။ ဥပေဒအရမဟုတ္လွ်င္မည္သူမွ် မိမိ၏ပစ္ၥည္းဥစ္ၥာပိုင္ဆိုင္ ခြင့္ကို စြန္႔လႊတ္ျခင္းမခံေစရ။အပိုဒ္ ၁၈
လူတိုင္းတြင္ လြတ္လပ္စြာေတြးေခၚႀကံဆႏိုင္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ခံယူရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ လြတ္လပ္စြာသက္၀င္ကိုးကြယ္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အဆိုပါအခြင့္အေရးမ်ား၌ မိမိကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာကို သို႔တည္းမဟုတ္ သက္၀င္ယုံၾကည္ခ်က္ကို လြတ္လပ္စြာေျပာင္းလဲႏိုင္ခြင့္ပါ၀င္သည့္ အျပင္ မိမိတစ္ေယာက္ခ်င္းျဖစ္ေစ၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္စုေပါင္း၍ျဖစ္ေစ၊ ျပည္သူအမ်ားေရွ႕ေမွာက္ တြင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေရွ႕ေမွာက္တြင္မဟုတ္ ဘဲေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာကို သို႔တည္းမဟုတ္ သက္၀င္ယံုၾကည္ခ်က္ကို လြတ္ လပ္စြာသင္ျပႏိုင္ခြင့္၊ ၀တ္ျပဳကိုးကြယ္ ႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေဆာက္တည္ႏိုင္ခြင့္တို႔လည္း ပါ၀င္သည္။အပိုဒ္ ၁၉
လူတိုင္းသည္ လြတ္လပ္စြာထင္ျမင္ယူဆႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ လြတ္လပ္စြာဖြင့္ဟေျပာျပႏိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ အဆိုပါအ ခြင့္အေရးမ်ား၌ အေႏွာက္အယွက္မရွိဘဲ လြတ္လပ္စြာထင္ျမင္ယူဆႏိုင္ခြင့္ ပါ၀င္သည့္အျပင္၊ ႏိုင္ငံနယ္ နိမိတ္မ်ားကိုေထာက္ထားရန္မလိုဘဲသတင္းအေၾကာင္းအရာႏွင့္ သေဘာတရားမ်ားကို တနည္းနည္းျဖင့္ လြတ္လပ္စြာရွာယူဆည္းပူးႏိုင္ခြင့္၊ လက္ခံႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေ၀ငွျဖန္႔ခ်ိခြင့္တို႔လည္း ပါ၀င္သည္။အပိုဒ္ ၂၀
(၁) လူတိုင္းတြင္ လြတ္လပ္ေအးခ်မ္းစြာစုေ၀းႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ခြင့္တို႔ရွိသည္။(၂) မည္သူ႔ကိုမွ် အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုသို႔၀င္ေစရန္ အတင္းအက်ပမျပဳရ။
အပိုဒ္ ၂၁
(၁) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏိုင္ငံ၏အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ကုိယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ လိုက္သည့္ကိုယ္စား လွယ္မ်ားမွတစ္ဆင့္ျဖစ္ေစ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။(၂) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏိုင္ငံရွိ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္းအဖြဲ႕၌၀င္ေရာက္ႏိုင္ရန္ တူညီသည့္ အခြင့္အေရးရွိသည္။
(၃) ျပည္သူျပည္သားတို႔၏ဆႏ္ၵသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ၏ အေျခခံျဖစ္ရမည္။ အဆိုပါဆႏၵကို အ ခ်ိန္ကာလပိုင္းျခားလ်က္ စစ္မွန္ေသာေရြးေကာက္ပြဲမ်ားျဖင့္ ထင္ရွားေစရမည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ လည္း လူတိုင္းအညီအမွ် ဆႏၵမဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိရမည့္အျပင္၊ ထိုေရြးေကာက္ပြဲ မ်ားကို လွ်ဳိ႕၀ွက္မဲေပးစနစ္ျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ အလားတူလြတ္လပ္ေသာ မဲေပးစနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ က်င္းပရမည္။
အပိုဒ္ ၂၂
လူတိုင္းတြင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အဖြဲ႕၀င္တစ္ဦးအေနႏွင့္ လူမႈေရးလံုၿခံဳခြင့္ရယူ ပိုင္ခြင့္ရွိသည့္အျပင္ ႏိုင္ငံ ေရးႀကိဳးပမ္းမႈျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံအသီးသီး၏ဖြဲ႕စည္းပံုႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ သယံဇာတအင္အားႏွင့္လည္းေကာင္း ထိုသူ၏ ဂုဏ္သိက္ၡာႏွင့္စ႐ိုက္လက္ၡဏာ လြတ္လပ္ စြာတိုးတက္ျမင့္မားေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္ေသာ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အခြင့္အေရး မ်ားကို သံုးစြဲပိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၂၃
(၁) လူတိုင္းတြင္ အလုပ္လုပ္ရန္လည္းေကာင္း၊ မိမိႏွစ္သက္ရာ အသက္ေမြးမႈ အလုပ္အကိုင္ကို လြတ္ လပ္စြာေရြးခ်ယ္ရန္လည္းေကာင္း၊ တရားမွ်တ၍လုပ္ေပ်ာ္ေသာအလုပ္ခြင္၏ အေျခအေနကိုရရွိရန္လည္း ေကာင္း၊ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ရျခင္းမွ အကာအကြယ္ရရွိရန္လည္းေကာင္း အခြင့္အေရးရွိသည္။(၂) လူတိုင္းတြင္ ခြဲျခားျခင္းမခံရေစဘဲ တူညီေသာအလုပ္အတြက္ တူညီေသာ အခေၾကးေငြ ရႏိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
(၃) အလုပ္လုပ္ကိုင္သည့္လူတိုင္းတြင္ မိမိႏွင့္ မိမိ၏မိသားစုအတြက္ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာ ႏွင့္ညီေအာင္ ေန ထိုင္စားေသာက္ႏိုင္ရန္ စိတ္ခ်ေလာက္သည့္အျပင္ တရားမွ်တ၍ လုပ္ေပ်ာ္သည့္ လစာေၾကးေငြ ရပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ လိုအပ္ခဲ့လွ်င္ အျခားနည္းလမ္းမ်ားမွလူမႈေရးအေထာက္အပံ့ ကိုလည္း ထပ္မံ၍ ရႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။
(၄) လူတိုင္းအတြက္ မိမိအက်ဳိးခံစားခြင့္ကိုကာကြယ္ရန္ အလုပ္သမားအစည္းအ႐ံုး မ်ားဖြဲ႕စည္းခြင့္၊ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ ၂၄
လူတိုင္းတြင္ သင့္ျမတ္ေလ်ာ္ကန္စြာ ကန္႔သတ္ထားသည့္ အလုပ္လုပ္ခ်ိန္အျပင္ လစာႏွင့္တကြ အခါအား ေလ်ာ္စြာ သတ္မွတ္ထားသည့္ အလုပ္အားလပ္ရက္မ်ားပါ၀င္သည့္ အနားယူခြင့္ႏွင့္ အားလပ္ခြင့္ကို ခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၂၅
(၁) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏွင့္တကြ မိမိ၏မိသားစု က်န္းမာေရးႏွင့္တကြ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ေအးခ်မ္းစြာ ေန ထိုင္ႏိုင္ေရးအတြက္ အစာအဟာရ၊ အ၀တ္အထည္၊ ေနအိမ္၊ ေဆး၀ါး အကူအညီ ႏွင့္ လိုအပ္သည့္ လူမႈ အေထာက္အပံ့မ်ားပါ၀င္ေသာ သင့္ေတာ္ေလွ်ာက္ပတ္သည့္လူမႈအဆင့္ အတန္းကို ရယူခံစားခြင့္ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မက်န္းမမာျဖစ္ေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္အဂၤါ မစြမ္းမသန္ျဖစ္ေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မုဆိုးမျဖစ္ေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အသက္အရြယ္အိုမင္းေသာ အခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိကိုယ္တိုင္က မတတ္ႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ၀မ္းစာရွာမွီး ႏိုင္ေသာ နည္းလမ္းမရွိေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း ေနထိုင္စား ေသာက္ေရးအတြက္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈ အခြင့္အေရးရွိသည္။(၂) သားသည္မိခင္မ်ားႏွင့္ ကေလးမ်ားသည္ အထူးေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္ အကူအညီ ေပးျခင္းကို ရ ခြင့္ရွိသည္။ ဥပေဒအရ ထိမ္းျမားျခင္းျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အျခားနည္းျဖင့္ျဖစ္ေစေမြးဖြားေသာ ကေလးအားလံုး သည္ တူညီေသာလူမႈကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးကို ရယူခံစားၾကရမည္။
အပိုဒ္ ၂၆
(၁) လူတိုင္းသည္ ပညာသင္ယူႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အနည္းဆံုး မူလတန္းႏွင့္အေျခခံ အဆင့္အတန္းမ်ား တြင္ ပညာသင္ၾကားေရးသည္ အခမဲ့ျဖစ္ရမည္။ မူလတန္းပညာသည္ မသင္မေနရပညာေရးျဖစ္ရမည္။ စက္မႈလက္မႈပညာႏွင့္ အသက္ေမြးမႈပညာမ်ားကို ေယဘုယ် အားျဖင့္ သင္ၾကားရယူႏိုင္ေစရမည္။ ထို႔ျပင္ အထက္တန္းပညာအတြက္ အရည္အခ်င္းကိုအေျခခံျပဳ၍ တူညီေသာအခြင့္အေရး ရရွိေစရမည္။(၂) ပညာသင္ၾကားေရးကို လူသားတို႔၏စ႐ိုက္လကၡဏာအျပည့္အ၀တိုးတက္မႈ အျပင္၊ လူ႔အခြင့္အေရး ႏွင့္ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္၊ ႐ိုေသေလးစားမႈတို႔ကို ရွင္သန္ဖြံ႕ၿဖိဳးလာ ေစရန္ရည္ရြယ္၍ သင္ၾကားေစရမည္။ ပညာသင္ၾကားေရးသည္ႏိုင္ငံအားလံုးတို႔တြင္လည္းေကာင္း၊ လူမ်ဳိးစုမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ ဘာသာေရး အသင္းအဖြဲ႕မ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ အခ်င္းခ်င္း နားလည္မႈ၊ သည္းခံမႈႏွင့္ ခင္မင္ရင္းႏွီးမႈတို႔ကို အားေပးရ မည္။ ထို႔ျပင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္တံ့ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္အလို႔ငွါ ကုလသမဂ္ၢ၏ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို လည္း ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္အားေပးရမည္။
(၃) မိဘတို႔တြင္ မိမိတို႔၏ကေလးမ်ားသင္ယူရမည့္ ပညာအမ်ဳိးအစားကို ေရြးခ်ယ္ ႏိုင္ေသာ လက္ဦးအခြင့္အေရးရွိသည္။
အပိုဒ္ ၂၇
(၁) လူတိုင္းတြင္ သက္ဆိုင္ရာယဥ္ေက်းမႈေလာက၌ လြတ္လပ္စြာပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ခြင့္ သုခုမပညာ ရပ္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာ လိုက္စားေမြ႕ေလ်ာ္ႏိုင္ခြင့္၊ သိပၸံပညာထြန္းကားေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လြတ္လပ္ စြာ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ထိုပညာ၏အက်ဳိးအာနိသင္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ခံစားသံုးစြဲႏိုင္ခြင့္ရွိ သည္။ (၂) လူတိုင္းတြင္ သိပ္ၸံမွျဖစ္ေစ၊ စာေပမွျဖစ္ေစ၊ သုခုမပညာမွျဖစ္ေစ မိမိကိုယ္ပိုင္ ဥာဏ္ျဖင့္ ႀကံစည္ ဖန္တီးမႈမွျဖစ္ထြန္းလာသည့္ ဂုဏ္ႏွင့္ေငြေၾကးအက်ဳိးအျမတ္မ်ားကို ခံစားရယူ ႏိုင္ရန္အခြင့္အေရးအတြက္ ကာကြယ္မႈကိုရရွိရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္။အပိုဒ္ ၂၈
လူတိုင္းသည္ ဤေၾကညာစာတမ္းတြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အျပည့္ အစံုရယူႏုိင္ေသာ လူမႈဆက္ဆံေရးအေျခအေနႏွင့္ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာဆက္ဆံေရးအေျခအေနတို႔၏ အ က်ဳိးေက်းဇူးကို ခံစားႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။အပိုဒ္ ၂၉
(၁) မိမိ၏စ႐ိုက္လက္ၡဏာ လြတ္လပ္စြာဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ႏိုင္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ လူ႕အသိုင္းအ၀န္း အတြက္ လူတိုင္း၌တာ၀န္ရွိသည္။(၂) မိမိ၏အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကိုသံုးစြဲရာတြင္ လူတိုင္းသည္ အျခား သူမ်ား၏ အခြင့္ အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳ၍ ႐ိုေသေလးစားရန္အလို႔ငွာ လည္းေကာင္း၊ ဒီမိုကေရ စီက်င့္သံုးေသာလူ႕အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ကိုယ္က်င့္တရားအျပင္ရ ပ ္ရြာ ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔အ က်ဳိးစီးပြားျဖစ္ထြန္းေရးတို႔အတြက္ တရားမွ်တစြာက်င့္ေဆာင္ရန္ အလို႔ငွာလည္းေကာင္း ဥပေဒကျပဌာန္း ထားသည့္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားျဖင့္သာ ကန္႔သတ္ျခင္းခံရမည္။
(၃) အဆိုပါအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို မည္သည့္အမႈကိစ္ၥတြင္မွ် ကုလသမဂၢ၏ရည္ ရြယ္မ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ အေျခခံမူမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း ဆန္႔က်င္၍မသံုးစြဲရ။
အပိုဒ္ ၃၀
ဤေၾကညာစာတမ္းပါ အခြင့္အေရးႏွင့္တကြ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ား၊ပ်က္စီးရာ ပ်က္စီးေၾကာင္းတို႔ကို ရည္ရြယ္ ၍ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအတြက္ျဖစ္ေစ၊ လူတစ္စုအတြက္ျဖစ္ေစ၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အတြက္ျဖစ္ေစ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ရန္ အခြင့္ရွိသည္ဟုေသာ္ လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္တိုင္ေဆာင္ရြက္ရန္အခြင့္ရွိသည္ဟုေသာ္ လည္းေကာင္း အဓိပၸါယ္ပိုင္းျခားေကာက္ယူျခင္း မရွိေစရ။ ။
