မူလအရင္းအျမစ္
ေရွးျမန္မာဘုရင္မ်ားလက္ထက္ကတည္းကစတင္၍ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ခိုင္မာသည့္ တရားစီရင္ေရးစနစ္နွင့္ ဥပေဒေရးရာ အေျခခံအုတ္ျမစ္တို႔ တည္ရိွခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာ့ရိုးရာ ဥပေဒသည္ ရာဇသတ္၊ ဓမၼသတ္၊ ျဖတ္ထံုး တို႔ျဖင့္ ဖဲြ႔စည္းထားပါသည္။
"ရာဇသတ္" ဟူသည္ ျပည့္ရွင္ဘုရင္၏ အမိန္႔ ျပန္တမ္းနွင့္ တစ္ခ်က္လႊတ္ အမိန္႔မ်ား ျဖစ္ၿပီး ၄င္းတြင္ နိုင္ငံေတာ္ သစၥာ ေဖာက္ဖ်က္ ပုန္ကန္မႈ၊ လူသတ္မႈ၊ ဓါးျပမႈ၊ လုယက္မႈ၊ ခိုးမႈ အစရိွသည့္ မႈခင္းမ်ား အပါအဝင္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး၊ လံုျခံဳေရးနွင့္ ေအးခ်မ္း သာယာေရးအတြက္ ဘုရင္မွ ထုတ္ျပန္သည့္ အမိန့္မ်ား၊ ရာဇဝတ္ ဥပေဒမ်ား ပါဝင္ပါသည္။
"ဓမၼသတ္" ဆိုသည္မွာ ေခတ္အလိုက္ ေရြးထုတ္ စုစည္းထားေသာ ျမန္မာ့ဓေလ့ ထံုးတမ္း ဥပေဒဆိုင္ရာ မူသေဘာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထင္ရွားသည့္ တရားသူႀကီးမ်ားနွင့္ လူပညာရိွမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ ေရးသားခ်က္မ်ား စဥ္းစား ဆင္ျခင္ ေကာက္ယူပံု အေၾကာင္း အခ်က္မ်ား၊ သေဘာတူ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ပါဝင္သည့္ ျမန္မာတို႔၏ ဓေလ့ ထံုးတမ္းဆိုင္ရာ မူသေဘာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။
အမွန္စင္စစ္ ဓမၼသတ္မ်ားသည္ လူမႈျပႆနာမ်ားအတြက္ ခ်မွတ္ထားသည့္ တရား ဥပေဒမူမ်ား၊ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ လက္ထပ္ျခင္း၊ ကြာရွင္းျခင္း၊ ပစၥည္းခဲြေဝျခင္း၊ အေမြဆက္ခံျခင္း၊ ေမြးစားျခင္း အစရိွသည့္ ကိစၥရပ္မ်ားနွင့္ နီွးႏြယ္သည့္ တရားမ ဥပေဒမ်ား စုစည္းပါဝင္ ဖဲြ႔စည္းထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ ဥပေဒ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားသည္ "ဥပေဒအရ အားလံုး တန္းတူ ရည္တူ အခြင့္အေရး ရိွသည္" ဟူသည့္ မူအေပၚ အေျခခံထားျခင္း ျဖစ္ျပီး အဆိုပါ မူကို ယေန႔တိုင္ ျပည္ေထာင္စု သမၼတ ျမန္မာနိုင္ငံ တရားရံုးမ်ားတြင္ ဆက္လက္ လိုက္နာ က်င့္သံုးလ်က္ ရိွပါသည္။
"ျဖတ္ထံုး" ဆိုသည္မွာ လက္ရိွ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ စီရင္ထံုးမ်ားကဲ့သို႔ တရားရံုးမ်ား၊ ခံုရံုးမ်ား နွင့္ ဘုရင့္ လႊတ္ေတာ္၏ တရားစီရင္ေရး ဆိုင္ရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။
ထိုေခတ္ကာလကပင္ ျပစ္မႈနွင့္ တရားမ တရားစီရင္ေရး ဟူ၍ ကဲြျပားျခားနားမႈ ရိွခဲ့ပါသည္။ အမ်ားျပည္သူ လံုျခံဳမႈကို ထိခိုက္ေစေသာ၊ ျငိမ္းခ်မ္း သာယာမႈကို အလံုးစံု ထိခိုက္ ပ်က္ျပားေစေသာ ျပဳလုပ္မႈမ်ားကို တားဆီးျခင္း၊ အျပစ္ေပးျခင္း ကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ အစိုးရ၏ စီမံခန္႔ခဲြေရး ဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းရပ္၊ အစိတ္အပိုင္းရပ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကပါသည္။ တစ္ဖက္တြင္ တရားမ တရားစီရင္ေရးကို ဘုရင္မွ ခန့္အပ္သည့္ တရားသူႀကီးမ်ား၊ နွစ္ဖက္ အမႈသည္မ်ား သေဘာတူ ေရြးခ်ယ္သည့္ ခံုသမာဓိ လူႀကီးမ်ားက ေဆာင္ရြက္ ေစခဲ့ပါသည္။ သေဘာသဘာဝအားျဖင့္ အယူခံအတြက္ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ဘုရင္ထံ အယူခံ ဝင္ေရာက္ရန္ ထားရိွေသာ္လည္း ခံုသမာဓိ လူႀကီးမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတြက္ အယူခံခြင့္ မရိွပါ။
ဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္ျဖစ္ေပၚမႈ
လြတ္လပ္သည့္ နိုင္ငံတစ္နိုင္ငံအျဖစ္ ေရာက္ရိွၿပီးေနာက္ ၁၉၄၈ ခုနွစ္ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒအရ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၊ တရားလႊတ္ေတာ္နွင့္ အဆင့္ဆင့္ေသာ တရားရံုးမ်ားကို ဖဲြ႔စည္း တည္ေထာင္ ခဲ့ပါသည္။
၁၉၆၂ ခုနွစ္၊ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီမွ နိုင္ငံေတာ္ အာဏာကို ရယူခဲ့ၿပီးေနာက္ တရားစီရင္ေရး စနစ္အား ဆိုရွယ္လစ္ တရားစီရင္ေရးစနစ္သို႔ အသြင္ ေျပာင္းလဲ ခဲ့ပါသည္။ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီသည္ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္နွင့္ တရားလႊတ္ေတာ္အား ဖ်က္သိမ္းၿပီး ယင္းတို႔ အစား တရားရံုးခ်ဴပ္ကို ဖဲြ႔စည္း တည္ေထာင္ခဲ့ ပါသည္။
၁၉၇၄ ခုနွစ္၊ ဖဲြ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒအရ ဗဟိုတရားရံုး၊ ျပည္နယ္နွင့္ တိုင္း တရားရံုးမ်ား၊ ၿမိဳ႕နယ္ တရားရံုးမ်ား၊ ရပ္ကြက္နွင့္ ေက်းရြာအုပ္စုတရားရံုးမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါသည္။ ထိုေခတ္ တရားစီရင္ေရး စနစ္၏ ထူးျခားခ်က္မွာ တရားရံုး အဆင့္ဆင့္တြင္ လုပ္သား ျပည္သူမ်ား ကိုယ္တိုင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္နိုင္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
နိုင္ငံေတာ္ၿငိမ္ဝပ္ပိျပားမႈ တည္ေဆာက္ေရးအဖဲြ႔ လက္ထက္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ တရားစီရင္ေရး ေဆာင္ရြက္ရန္နွင့္ အဆင့္ဆင့္ေသာ တရားရံုးမ်ား ဖဲြ႔စည္းရန္အတြက္ ၁၉၈၈ ခုနွစ္၊ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒကို ၁၉၈၈ ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ျပဌာန္း ခဲ့ပါသည္။ တရားရံုးမ်ား ျပင္ဆင္ဖဲြ႔စည္းရန္နွင့္ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ပိုမိုတိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေစရန္ ရည္ရြယ္၍ နိုင္ငံေတာ္ ေအးခ်မ္းသာယာေရးနွင့္ ဖြ႔႔ံၿဖိဳးေရးေကာင္စီမွ ၂၀၀၀ ျပည့္နွစ္ ဇြန္လ ၂၇ ရက္ ေန႔တြင္ ၂၀၀၀ျပည့္နွစ္ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒကို ျပဌာန္းၿပီးေနာက္ ၁၉၈၈ ခုနွစ္ တရားစီရင္ေရး ဥပေဒအား ဖ်က္သိမ္းခဲ့ပါသည္။
မ်က္ေမွာက္ေခတ္ တရားစီရင္ေရး စနစ္သည္ ၂၀၀၈ ခုနွစ္၊ ျပည္ေထာင္စု သမၼတ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္၊ ဖဲြ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒနွင့္ ၂၀၁၀ ခုနွစ္၊ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး ဥပေဒတို႔အရ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံတရားစီရင္ေရးစနစ္
ျပည္ေထာင္စု သမၼတ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွေဒသတြင္ တည္ရိွၿပီး ေျမာက္ဘက္နွင့္ အေရွ႕ ေျမာက္ဘက္ တြင္ တရုတ္နိုင္ငံ၊ အေရွ႕နွင့္ အေရွ႕ေတာင္ဘက္တြင္ လာအိုနိုင္ငံနွင့္ ထိုင္းနိုင္ငံ၊ ေတာင္ဘက္ တြင္ အန္ဒါမန္ပင္လယ္နွင့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္၊ အေနာက္ဘက္တြင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နိုင္ငံ၊ အိႏၵိယနိုင္ငံတို႔နွင့္ နယ္နိမိတ္ခ်င္း ထိစပ္လ်က္ ရိွပါသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အက်ယ္အဝန္းသည္ ၆၇၆၅၇၈ စတုရန္းကီလိုမီတာ ရိွျပီး သစ္ေတာဖံုး ဧရိယာမွာ ၃၄၄၂၃၇ စတုရန္း ကီလိုမီတာ၊ အသားတင္ စိုက္ပိ်ဳးေျမဧရိယာ ၁၄၇၇၂၈၀၃ ဟက္တာ၊ နွစ္သီးစား သံုးသီးစား အပါအဝင္ စိုက္ပိ်ဳးေျမဧရိယာ ၁၅၄၄၉၈၅၀ ဟက္တာ နွင့္ ကမ္းရိုးတန္းအရွည္ ၂၇၇၆ ကီလိုမီတာ ရိွပါသည္။
ဧရာဝတီ၊ ခ်င္းတြင္း၊ စစ္ေတာင္းနွင့္ သံလြင္ ျမစ္မ်ားသည္ ေျမာက္မွ ေတာင္သို႔ စီးဆင္း၍ ျမစ္ဝ ကြ်န္းေပၚ ေဒသမ်ား ျဖစ္ထြန္းေစလ်က္ ရိွပါသည္။ မဲေခါင္ျမစ္ သည္လည္း ျမန္မာနိုင္ငံ အေရွ့ဖ်ား ေဒသ မ်ားတြင္ စီးဆင္းလ်က္ရိွျပီး တရုတ္ - ျမန္မာ နယ္နိမိတ္တြင္ ၃၁ ကီလိုမီတာနွင့္ ျမန္မာနိုင္ငံနွင့္ လာအိုနိုင္ငံ အၾကား နယ္နိမိတ္ တစ္ေလ်ာက္တြင္ ၂၃၄ ကီလိုမီတာ ျဖတ္သန္း စီးဆင္းလ်က္ ရိွပါသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံသည္ သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ား ေျမေအာက္ ေရနံနွင့္ ေရအား လွ်ပ္စစ္ အစရိွသည့္ စြမ္းအင္ အရင္းအျမစ္မ်ား ၾကြယ္ဝသည့္ နိုင္ငံ ျဖစ္ပါသည္။ ၂၀၁၁ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ လူဦးေရမွာ ခန္႔မွန္း သန္း ၆၀ ျဖစ္ပါသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ၁၉၄၈ ခုနွစ္၊ ဧျပီလ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ အဖဲြ႔ဝင္နိုင္ငံ ျဖစ္လာျပီး ကုလသမဂၢနွင့္ ၄င္း၏ လက္ေအာက္ခံ အဖဲြ႕အစည္းမ်ား၏ လႈပ္ရွား ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားတြင္ တက္ၾကြစြာ ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ လာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၇ ခုနွစ္ ဇူလိုင္လ ၂၃ ရက္ေန႔တြင္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွနိုင္ငံမ်ား အသင္း (အာဆီယံ) ၏ အျမဲတမ္းအဖဲြ႔ဝင္နိုင္ငံ တစ္နိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ပါသည္။
ယေန႔အခိ်န္တြင္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ လက္ရိွ ဖံြ႔ၿဖိဳး တိုးတက္မႈမ်ား နွင့္အညီ ျ
ျမန္မာနိုင္ငံ၏ တရားစီရင္ေရး စနစ္အား ေခတ္မီ ဖြ႔ံၿဖိဳး တိုးတက္ရန္ ႀကိဳးပမ္း ေဆာင္ရြက္ လ်က္ရိွပါသည္။
(ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္႐ုံး Website မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။)
