တရားမမႈတြင္ ex-parte
မည္သည့္အခါကို အမႈကိုတစ္ဖက္သတ္(ex parte)စစ္ေဆးႏိုင္သနည္း။
အမႈကို ၾကားနာရန္ စစ္ေဆးရန္ ခ်ိန္းဆိုေသာေန႔ တရားလိုသာ လာေရာက္ၿပီး တရားၿပိဳင္ မလာေရာက္ပါက တရားမက်င့္ထံုးဥပေဒ အမိန္႔ - ၉ ၊ နည္း - ၆(၁)(က)အရ တစ္ဖက္သတ္စစ္ေဆးၾကားနာခြင့္ရွိပါသည္ ။
-----
ၾကားနာျခင္းဆိုသည္မွာ။
ၾကားနာသည္ဆိုျခင္းတြင္သက္ေသခံခ်က္မ်ားကိုရယူျခင္း၊ ေလွ်ာက္လဲခ်က္ မ်ားၾကားနာျခင္း စသည္တို႔ အက်ံဳး၀င္သည္။
ဦးစိန္လႈိင္ ႏွင့္ ဦးေမာင္ေမာင္ေအး ပါ - ၂ (၁၉၈၆ ၊ မတစ ၊ စာ - ၁၃၇ ) အမႈတြင္ၾကည့္ပါ။
ထို႔ေၾကာင့္ အမႈစစ္ေဆးရန္ေန႔တြင္ သာမက ေလွ်ာက္လဲခ်က္ၾကားနာသည့္ေန႔တြင္ တရားၿပိဳင္မလာလွ်င္ တရားရံုး သည္ တရားလိုဘက္ ကို တစ္ဖက္သတ္ၾကား နာႏိုင္ပါသည္။
-------
အမႈကိုတစ္ဖက္သတ္စစ္ေဆးေပးရန္ တရားလိုမွ ေလွ်ာက္ထားဖို႔လိုသလား။
တရားမက်င့္ထံုးဥပေဒတြင္ အမႈကို တရားလို၏ေလွ်ာက္လႊာရမွ တစ္ဖက္သတ္ (ex parte) ၾကားနာ စစ္ေဆးရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ျပဌာန္းခ်က္တစ္စံုတစ္ရာမရွိပါ။
ေလွ်ာက္ထားခ်က္မွရွိမွေဆာင္ရြက္ရမည့္ကိစၥမ်ားကို တရားမက်င့္ထံုး ဥပေဒတြင္ အတိအလင္းျပဌာန္းထားပါသည္။ ( ဥပမာ - ဒီကရီလႊဲေျပာင္းေပးရန္ေလွ်ာက္ထားျခင္း၊ တရားရံႈးအား လူဖမ္း၀ရမ္းထုတ္ေပးရန္ ေလွ်ာက္ ထားျခင္းတို႔သည္ တရားႏိုင္၏ေလွ်ာက္ထားခ်က္ရွိမွ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္း စသည္--)
ထို႔ေၾကာင့္ ၾကားနာရန္ ခ်ိန္းဆိုေသာေန႕တြင္ တရားၿပိဳင္မလာလွ်င္ တရားရံုးက
တရားလို ဘက္ကို ဥပေဒအရ အလိုအေလ်ာက္ တစ္ဖက္ သတ္ၾကားနာေပးရန္
သာျဖစ္ပါသည္။ ဥပေဒအတိုင္းေဆာင္ရြက္ေပးရမည္သာျဖစ္ပါသည္။
-----
အမႈကိုတစ္ဖက္သတ္စစ္ေဆးရန္ အမိန္႔တစ္ရပ္ခ်မွတ္ရန္လို မလို။
တစ္ဖက္သတ္စစ္ေဆးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း အမိန္႔တစ္ရပ္ခ်မွတ္ရန္မလိုပါ။
-----
အမႈကို တစ္ဖက္သတ္စစ္ေဆးခံရသည့္ တရားၿပိဳင္၏နစ္နာမႈအတိုင္းအတာ ႏွင့္ အမႈတြင္ဆက္လက္ေဆာင္ ပိုင္ခြင့္ ။
(၂)ပိုင္းရွိပါသည္။
(၁) ေခ်လႊာတင္ၿပီးေနာက္မွ ပ်က္ကြက္ျခင္း ႏွင့္
(၂) အမႈတြင္ ေခ်လႊာ တင္သြင္းရန္ပါ ပ်က္ကြက္ထားျခင္း
--
(၁) ေခ်လႊာတင္ၿပီးေနာက္မွ တရားၿပိဳင္ပ်က္ကြက္ျခင္းျဖစ္လွ်င္
ဆံုးရႈံးမႈ။------
တရားၿပိဳင္သည္ ထိုေန႔တြင္ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ရာရွိသည့္ကိစၥမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခြင့္
မရႏိုင္ေတာ့ေခ် ။
(ဥပမာ- ပ်က္ကြက္သည့္ေန႔တြင္ စစ္ေဆးေသာတရားလိုဘက္သက္ေသမ်ားကို ျပန္လွန္စစ္ေမးခြင့္ ဆံုးရႈံးမည္ျဖစ္သည္။ေလွ်ာက္လဲခ်က္ၾကားနာရန္ေန႔ျဖစ္လွ်င္ေလွ်ာက္လဲခ်က္ေပးခြင့္ဆံုးရႈံးမည္ျဖစ္သည္။)
ပ်က္ကြက္ခဲ့သည့္ ရံုးခ်ိန္းတစ္ခ်ိန္းအတြက္သာ အခြင့္အေရးဆံုးရံႈးမည္ျဖစ္သည္။
ေဆာင္ရြက္ခြင့္။
----------
ေနာက္ရံုးခ်ိန္းမ်ားတြင္တရားၿပိဳင္သည္ဆက္လက္ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိသည္။
တရားရံုးခြင့္ျပဳခ်က္ ေတာင္းခံရန္မလုိပါ။
တရားလိုဘက္သက္ေသမ်ားကို ျပန္လွန္စစ္ေမးရန္၀င္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္သည္ သာမကေခ်လႊာတင္ထားၿပီးျဖစ္၍ မိမိကိုယ္တိုင္ သက္ေသခံခြင့္ ႏွင့္ သက္ေသမ်ားကိုတင္ျပခြင့္ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။
ပ်က္ကြက္ခဲ့သည့္ ရံုးခ်ိန္းတစ္ခ်ိန္းအတြက္သာ အခြင့္အေရးဆံုးရံႈး မည္ျဖစ္သည္။
ေနာက္ရံုးခ်ိန္းမ်ား တြင္ ပံုမွန္အတိုင္း ဆက္လက္ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရန္သာျဖစ္ပါသည္။
--------
(၂)အမႈတြင္ ေခ်လႊာ တင္သြင္းရန္ပါ ပ်က္ကြက္ထားျခင္း။
ပ်က္ကြက္သည့္ေန႔တြင္ ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ရာရွိသည့္ကိစၥမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခြင့္မရႏိုင္ေတာ့ေသာ္ လည္း ေနာက္ရံုးခ်ိန္းမ်ားတြင္ တရားၿပိဳင္သည္ ဆက္လက္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိသည္။သို႔ရာတြင္ ေခ်လႊာ တင္ရန္ ပ်က္ကြက္ထားသူျဖစ္၍ အမႈတြင္ ခုခံေခ်ပခြင့္ ဆံုးရႈံးရမည္ျဖစ္သကဲ့သို႔ သက္ေသျပခြင့္ဆံုးရႈံး မည္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ အၿပီးသတ္ေလွ်ာက္လဲခ်က္ေပးပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ဦးတင္ထြန္း ႏွင့္ ဦးစိန္၀င္း ပါ -၂ ( ၁၉၈၆ ၊ မတစ ၊ ၁၄၃ (၁၄၇ ) ) အမႈတြင္ၾကည့္ပါ။
-----
တဖက္သတ္စစ္ေဆးခံရေသာ တရားၿပိဳင္၏ ကုစားခြင့္။
အမႈကိုၾကားနာရန္ ခ်ိန္းဆိုသည့္ ေန႔တစ္ေန႔တြင္ တရားၿပိဳင္ဘက္မွ တရားရံုးသို႔ လာေရာက္ရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ရာ ထိုသို႔ပ်က္ကြက္ရျခင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ခိုင္လံုသည့္ အေၾကာင္းျပႏိုင္လွ်င္ ထိုေန႔က တရားၿပိဳင္ လာေရာက္ဘိသကဲ့သို႔ သူ႔အားၾကားနာႏိုင္သည္ဟု တရားမက်င့္ထံုးဥပေဒ အမိန္႔ - ၉ ၊ နည္း - ၇ တြင္ျပဌာန္းထားသည္။
တရားၿပိဳင္အေနျဖင့္ ခိုင္လံုသည့္အေၾကာင္းျပႏိုင္လွ်င္ မိမိပ်က္ကြက္ခဲ့သည့္ေန႕က
ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ရာရွိသည့္ကိစၥမ်ားကို ျပန္လည္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရရွိမည္ျဖစ္သည္။
(ဥပမာ - မိမိပ်က္ကြက္သည့္ ေန႔က တရားလိုဘက္သက္ေသမ်ားကို ျပန္လွန္စစ္ေမးခြင့္ျပန္လည္ ရရွိမည္ ျဖစ္သည္။ ေလွ်ာက္လဲခ်က္တင္သည့္ေန႔ ပ်က္ကြက္ျခင္းျဖစ္လွ်င္ တရားရံုးက ယင္းေလွ်ာက္ လဲသည့္ကိစၥရပ္ အေပၚအမိန္႔မခ်မွတ္ရေသးလွ်င္ ေလွ်ာက္လဲတင္ျပခြင့္ျပန္ ရမည္ျဖစ္သည္။ )
ဒီကရီခ်မွတ္သည့္ေန႔အထိ တရားၿပိဳင္ရံုးခ်ိန္းပ်က္ကြက္လွ်င္ တရားၿပိဳင္သည္ တရားမက်င္ထံုး ဥပေဒ အမိန္႔ -၉၊ နည္း -၁၃ အရ ယင္းတစ္ဖက္သတ္ဒီကရီကို ပယ္ဖ်က္ေပးရန္ေလွ်ာက္ ထားရန္ျဖစ္ ပါသည္။
----
ရည္ညႊန္းစီရင္ထံုးမ်ား။
xxxxxxxxxxxxxxx
ဦးၾကည္ ႏွင့္ ဦးေအးခ်ိဳ ( ၁၉၈၃ ၊ မတစ ၊ စာ - ၁၃၇ )
မတင္လွ ႏွင့္ ေမာင္၀င္းေဇာ္ (ခ) ကုလားေလး (၁၉၈၄ ၊ မတစ ၊ စာ - ၁၅၀ ) ၊
ဦးအေကာက္ ပါ ၃ ဦး ႏွင့္ ဦးေမာင္ေမာင္ပါ ၂ ဦး ( ၁၉၈၃ ၊ မတစ ၊ စာ - ၅၇ )
------
တင္ျပခ်က္။
ex parteအခြင့္အေရးသည္တရားလိုဘက္အတြက္ အလြန္အဖိုးတန္ေသာ အခြင့္အေရးျဖစ္ပါသည္။
ဆင့္စာ အတည္ျဖစ္လ်က္ တရားၿပိဳင္မလာေရာက္လွ်င္ တရားလိုဘက္အေနျဖင့္ တရားလိုႏွင့္ တရားလိုျပ သက္ေသမ်ားကို တစ္ဖက္သတ္ျမန္ျမန္စစ္ေဆးႏိုင္ရန္ႀကိဳးစားသင့္ပါသည္။
အခ်ိဳ႕တရားလိုဘက္ေရွ႕ေနမ်ားသည္ တစ္ဖက္သတ္ စစ္ေဆးေပးရန္ တင္ျပေသာ္လည္း ထိုေန႔တြင္ တရားလိုကို ခ်က္ခ်င္းစစ္ေဆးျခင္းမျပဳဘဲ တရားလိုစစ္ရန္ ရံုးခ်ိန္း ေတာင္းခံၾကသည္ကို ၀မ္းနည္းဖြယ္ ေတြ႔ရပါသည္။
ေရႊ႕ဆိုင္းလိုက္သည့္ေန႔တြင္ တရားၿပိဳင္ရံုးေရွ႕ေရာက္ရွိလာပါက ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရွိသည္ကို သတိျပဳေစလိုပါသည္။
ex parteအခြင့္အေရးသည္ ပ်က္ကြက္သည့္ ရံုးခ်ိန္း အတြက္သာျဖစ္သည္ကို သတိမူသင့္ပါသည္။
လက္ထဲေရာက္လာသည့္ အခြင့္အေရးကိုလက္မလႊတ္သင့္ဟု ထင္ပါသည္။
က်င့္ထံုး ပိုင္လွ်င္ အမႈႏိုင္ဖို႔ လြယ္ကူပါသည္။
(TUN MYO HTAY)
