အမႈပံုစံ (Form of suit)
အမႈပံုစံလြဲမွားသျဖင့္ အမႈရံႈးျခင္းမ်ားရွိသလုိ၊ တရားၿပိဳင္ဘက္ကလည္း အမႈပံုစံလြဲမွားေၾကာင္း အမႈအႏိုင္ရေရးအတြက္ထုေခ်တတ္ပါသည္။
---
အမႈပံုစံဆိုတာ
အမႈပံုစံသည္ တရားလို၊ တရားၿပိဳင္တို႕ရဲ႕အေနအထားနဲ႕ အေရးဆိုရမဲ့ ပစၥည္း အမ်ိဳးအစား (ရွိရင္) ကို စိစစ္ၿပီး တရားလိုရလုိတဲ့ သက္သာခြင့္ကို အေရးဆိုဖို႔၊ ဘယ္ပံုဘယ္နည္းန႔ဲ တရားစြဲဆို ရမယ္ဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ေဆာင္ရြက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
(ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၁)
----
အမႈပံုစံမွန္မမွန္ စီစစ္ရမည့္နည္းလမ္း
အမႈတစ္မႈကို တရားလိုစြဲဆိုေသာ ပံုစံအတိုင္း စြဲဆိုႏိုင္ျခင္းရွိမရွိမွာ အဆိုအေခ်တို႔အရ ဆံုးျဖတ္ရမည့္ ျပႆ နာ ျဖစ္သည္။ စြဲဆုိေသာအမႈပံုစံမွန္ကန္ျခင္းရွိမရွိမွာ သက္ေသခံခ်က္ ရယူၿပီးမွဆံုးျဖတ္ရမည့္ျပႆ နာမဟုတ္ေခ်။
ေဒၚေဌးေဌးရင္ ႏွင့္ ဦးေက်ာ္ေဇာ ပါ-၄ (၁၉၈၇ ၊ မတစ၊ စာ - ၂၇)
အမႈပံုစံ မွန္မမွန္စိစစ္ရာ၌ တရားလို၏အဆိုလႊာတြင္ အဆိုျပဳထားသည့္ အခ်က္မ်ားကို စြဲဆိုသည့္အမႈ အမ်ိဳးအစားအလုိက္ ညီညြတ္ျပည့္စံုရန္ လုိအပ္သည့္ အဂၤါရပ္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမႈရွိမရွိကုိ စိစစ္ရသည္။
ထိုသို႔ စိစစ္ရာ၌ ေခ်လႊာတြင္ ၀န္ခံထားသည့္အခ်က္မ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားႏုိင္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ အမႈ ပံုစံ မွန္ကန္ျခင္းရွိမရွိကုိ အဆိုအေခ်မ်ားအရ ဆံုးျဖတ္သည္ဆိုရာတြင္ အဆိုလႊာ ႏွင့္ ၀န္ခံထားသည့္ ေခ်လႊာတို႔ကို ရည္ညြန္းျခင္းျဖစ္သည္။
ေဒၚခင္ျမင့္ ႏွင့္ ေဒၚျမင့္ျမင့္ ပါ -၇ (၁၉၉၆၊ မတစ၊ စာ-၅)
------
အမႈပံုစံမွားတယ္ဆိုတာ
အမႈပံုစံမွားတယ္ဆိုတာဟာ တရားၿပိဳင္ကို အိမ္ငွားလို႔အဆုိျပဳၿပီး ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ၿမိဳ႕ျပဆိုင္ရာ ငွားရမ္းခ ႀကီးၾကပ္ေရး အက္ဥပေဒပုဒ္မ ၁၂(၁)(က) မွ (စ) ပါ ကိစၥတစ္ရပ္ရပ္အရ မဟုတ္ပဲ အျခားကိစၥရပ္အရ ႏွင္ တာမ်ိဳး၊ အေမြပစၥည္းကို ခြဲေ၀ေပးေစလိုမႈနဲ႔ စြဲဆိုတာမ်ိဳး၊ အေမြပစၥည္းအပါအ၀င္ ပူးတြဲပိုင္တဲ့ပစၥည္းကို လက္ ေရာက္ရလိုေၾကာင္း စြဲဆိုတာမ်ိဳး အစရွိသည္တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
(ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၁၁)
အမႈပံုစံ မွန္မမွန္အဓိကအားျဖင့္ အဆိုအရ ဆံုးျဖတ္ရန္ျဖစ္ပါတယ္။
(ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၁၂)
သို႔ေသာ္ တစ္ခါတစ္ရံ တရားလိုက အခ်က္အလက္ျပည့္ျပည့္စံုစံု အဆိုမျပဳပဲ တရားၿပိဳင္က အခ်က္အလက္ အသစ္မ်ားေဖာ္ထုတ္ၿပီး အမႈပံုစံ မမွန္ဟုထုေခ်တတ္ပါသည္။
ဒီကိစၥမွာ တရားၿပိဳင္ ထုေခ်တဲ့အခ်က္အသစ္ မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းၿပီး တရားမက်င့္ထံုး အမိန္႔ -၈၊ နည္း-၉ အရ တရားလိုကို ေျဖၾကားေစရာမွာ တရားလိုက ေခ်လႊာပါ အခ်က္ေတြကို၀န္ခံရင္ အမႈပံုစံ မွန္မမွန္ကိစၥကို ပဏာမ ျငင္းခ်က္အျဖစ္ သတ္မွတ္ဆံုးျဖတ္ဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာ- တရားလိုက တရားၿပိဳင္အေပၚ အခြင့္အမိန္႔အရ ေနထိုင္သူအျဖစ္ ႏွင္လိုမႈစြဲဆိုရာမွာ တရားၿပိဳင္က အိမ္ငွားျဖစ္တ့ဲအေၾကာင္း ထုေခ်ၿပီး အမႈပံုစံမွားေၾကာင္းထုေခ်တယ္ဆိုပါစို႔ ၊ တရားလိုက အမိန္႔ -၈၊ နည္း ၉ အရ ျပန္ၾကားရာမွာ တရားၿပိဳင္က တစ္ခ်ိန္က အိမ္ငွားျဖစ္ခဲ့ေပမဲ့ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ သေဘာတူညီခ်က္အရ အခြင့္အမိန္႔အရ ေနထိုင္သူအျဖစ္ ဆက္လက္ေနျခင္းျဖစ္တယ္ဆိုရင္ အမႈပံုစံမမွန္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါဘူး။
အခြင့္အမိန္႔အရ ေနထုိင္သူ ဟုတ္မဟုတ္ ျငင္းခ်က္ထုတ္ၿပီးစစ္ေဆးတဲ့အခါ ခြင့္ျပဳခ်က္အရ ေနထိုင္ေၾကာင္း မေပၚလြင္ပဲ အိမ္ရွင္ အိမ္ငွား ဆက္သြယ္မႈ မျပတ္စဲေသးေၾကာင္းေတြ႔ရလို႔ တရားလိုရဲ႕ အမႈကို ပလပ္ျခင္း ဟာအမႈပံုစံ မမွန္လို႔
မဟုတ္ပါဘူး၊
တရားလိုအဆုိျပဳတဲ့အတိုင္း အခြင့္အမိန္႔အရ ေနထိုင္သူျဖစ္ေၾကာင္း မထင္ရွားတဲ့အတြက္ အမႈရႈံးရျခင္းသာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဥပေဒသေဘာကိုပဲ 1987 B.L.R 27 အမႈ စာမ်က္ႏွာ ၂၉ မွာရွင္းျပထားပါတယ္။
အမႈပံုစံမွားတယ္ဆိုတာက တရားလိုကိုယ္တိုင္က ၀န္ခံတဲ့၊ တရားၿပိဳင္ရဲ႕ အေနအထားနဲ႔ ဆန္႔က်င္တဲ့ သက္သာခြင္ကို ေတာင္းဆိုစြဲဆိုတဲ့အမႈမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာ- အခ်င္းျဖစ္ေျမကို တရားၿပိဳင္ထံ အခိုင္အမာ ေပါင္ထားေၾကာင္း အဆိုျပဳၿပီး လက္ေရာက္ရလိုမႈ စြဲဆုိတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ တရားၿပိဳင္က တရား၀င္အေပါင္ခံသူလို႔ ၀န္ခံရင္ အေပါင္မႈစြဲဆုိမွသာ အမႈပံုစံမွန္ပါလိမ့္မယ္။
အခ်င္းျဖစ္ပစၥည္းဟာ တရားလိုတစ္ဦးတည္း အေမြရတဲ့ပစၥည္းပါလုိ႔ အဆိုျပဳဳၿပီး သူတစ္စိမ္း တစ္ဦးတည္းအေပၚ အေမြစီမံခန္႔ခြဲေပးေစလိုမႈ စြဲဆိုတာဟာ အမႈပံုစံမွားတာပဲ။
(ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၁၃)
----
အမႈပံုစံမွားသည့္သာဓကမ်ား။
တရားၿပိဳင္သည္ အိမ္ငွားျဖစ္ပါလ်က္နဲ႔ အခ်င္းျဖစ္အိမ္ကို လက္ေရာက္ရလုိမႈစြဲဆိုျခင္း၊
ေဒၚက်င္ေအး ပါ၂ ႏွင့္ ေဒၚျဖဴ (၁၉၉၄၊ မတစ၊ စာ-၁၄)
(ၿမိဳ႕ျပေဒသရွိအိမ္ငွားကို ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ၿမိဳ႕ျပဆိုင္ရာ ငွားရမ္းခႀကီးၾကပ္ေရး အက္ဥပေဒပုဒ္မ ၁၂(၁)(က) မွ (စ) ပါ ကိစၥတစ္ရပ္ရပ္အရ မဟုတ္ဘဲ လက္ေရာက္ရလိုမႈစြဲဆိုရင္ အမႈပံုစံမွားပါတယ္။ )
အငွားစာခ်ဳပ္ ကုန္ဆံုးၿပီးေနာက္ ဆက္လက္ေနထိုင္သူ အိမ္ငွားကို က်ဴ းေက်ာ္သူအျဖစ္ တရားစြဲဆိုျခင္း။
အက္(စ္)ဟူစိန္ ႏွင့္ ဟာဖက္ကာစင္ခ်န္နီးယား (၁၉၇၇၊ မတစ၊ စာ-၆၃)
အိမ္ရွင္သည္ အိမ္ငွားအား ငွားရမ္းျခင္းရပ္စဲ၍ က်ဴးေက်ာ္သူအျဖစ္ႏွင္ထုတ္ျခင္း။
ေဒၚခင္သစ္ ႏွင့္ ရမ္းဘာလတ္ ပါ ၇ ဦး (၁၉၈၃၊ မတစ၊စာ-၈၇)
အခြင့္အမိန္႔အရ ေနထိုင္သည့္တိုင္ေအာင္ ပုဒ္မ ၁၃(၁)အရ အိမ္ငွား ျဖစ္သြားသည္ႏွင့္
တၿပိဳင္နက္ အခြင့္အမိန္႔အရ ေနသူမ်ား မဟုတ္ၾကေတာ့သည္ကို အခြင့္အမိန္႔အရေနထုိင္သူ အား ႏွင္လုိမႈစြဲဆုိျခင္း။
ဦးေမာင္ေမာင္ ပါ ၂ ႏွင့္ ဦးလွေဖ ပါ -၂( ၁၉၉၁၊မတစ၊ စာ - ၁၀၇)
မိဘအေမြဆိုင္တစ္ဦးအေနျဖင့္ ေနထိုင္သူကို အခြင့္အမိန္႔အရေနထိုင္သူအျဖစ္ႏွင္ထုတ္ျခင္း။
ေဒၚခင္စိန္ပါ၂ ႏွင့္ ေဒၚခင္ေအးျမင့္ (၁၉၈၃၊ မတစ၊ စာ-၁၄ )
ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ အေမြဆိုင္တစ္ဦးသည္ အေမြပံုပစၥည္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အျခားအေမြဆိုင္အေပၚ အေမြစီမံခန္႔ခြဲေပးေစလိုမႈ စြဲဆိုရမည့္အစား ပစၥည္းလက္ေရာက္ရလိုမႈ စြဲဆိုျခင္း။
ေဒါက္တာမိုးေဇာ္ ႏွင့္ ေဒါက္တာမ်ိဳးသန္း (၁၉၈၂၊ မတစ၊ စာ-၄၈)
မျမင့္ ႏွင့္ မႏုႏုၾကည္ (၁၉၈၆၊ မတစ၊ စာ-၁၂၁)
ေဒၚခင္ျမင့္ ႏွင့္ ေဒၚျမင့္ျမင့္ ပါ -၇ (၁၉၉၆၊ မတစ၊ စာ-၅)
အေမြဆိုင္တစ္ဦးက အေမြပစၥည္းလက္ရွိျဖစ္သူ အေမြဆိုင္မဟုတ္သည့္ သူတစ္စိမ္းအေပၚ ပစၥည္း လက္ေရာက္ရလိုမႈ မစြဲဘဲ အေမြစီမံခန္႔ခြဲေပးေစလိုမႈ စြဲဆိုျခင္း။
(ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၁၃)
စာခ်ဳပ္ကို မွတ္ပံုတင္ထားျခင္းမရွိ၍ အေပါင္ အထမေျမာက္လွ်င္ ေရြးႏုတ္လိုမႈ စြဲဆိုႏိုင္ျခင္း မရွိေခ်။ ေပါင္ႏွံမႈ အထ မေျမာက္ပါက ေပါင္ႏွံသူသည္ ပိုင္ဆိုင္မႈကို အေျချပဳ၍ လက္ေရာက္ရလိုေၾကာင္း စြဲဆိုရန္ျဖစ္ျခင္း။
ေဒၚယဥ္ယဥ္ျမင့္ ႏွင့္ ေဒၚပါလု ( ၁၉၉၁၊ မတစ၊ စာ - ၁၂၇)
အေပါင္အထေျမာက္ပါလ်က္နဲ႔ လက္ေရာက္ရလိုမႈစဲြဆိုျပန္ရင္လည္း အမႈပံုစံ လြဲမွားမွာျဖစ္ျခင္း။
(ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၄)
----
အမႈပုံစံကိစၥကို မူလရံုးတြင္ မတင္ျပခဲ့မိပါက အယူခံရံုးေရာက္မွတင္ျပခြင့္ရွိျခင္း။
အယူခံတြင္ တရားလို၏တရားစြဲဆိုခြင့္ကို ထိခိုက္ေစမည့္ ဥပေဒအခ်က္အလက္အသစ္ကို ပထမဆံုးအႀကိမ္တင္ျပႏုိင္သည္။ ေမာင္စံရ ပါ၂ ႏွင့္ ေမာင္စံေဖ(4 Ran.500) ႏွင့္ ေမာင္ပု ႏွင့္ ဦးသာေျဖ ႏွင့္ အျခားသူမ်ား(၁၉၄၈. မတစ.စာ-၇၁၇)
1994 .B.L.R 14 အမႈမွာ တရားလိုဟာ အိမ္ငွားအေပၚ ရိုးရိုးလက္ေရာက္ရလိုမႈ စြဲဆိုခြင့္ရွိမရွိ အယူခံရံုးေရာက္မွ တင္ျပထုေခ်ႏိုင္ပါတယ္။ အယူခံရံုးက လက္ခံဆံုးျဖတ္တာဟာ ဇာတ္လမ္းသစ္ မဟုတ္ပါ ဘူး။ (ဦးျမ ၊ ဥပေဒအျဖာျဖာ(ပထမတြဲ) စာ-၂)
TUNTUN MYO HTAY
